Τσε Γκεβάρα:H δράση και η πολιτική σκέψη του συμβόλου της Επανάστασης- Του Αποστόλη Σερέτη

Ήταν 14 Ιουνίου 1928, όταν στο Ροζάριο της Αργεντινής, έρχεται στο κόσμο, ο άνθρωπος που έμελλε λίγα χρόνια μετά, με τη σκέψη του, το όπλο του, την ιδιότητα του μαρξιστή-λενινιστή, κομμουνιστή επαναστάτη γιατρού και τη φωτογραφική του, να μείνει στην παγκόσμια ιστορία ως μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του 20ου αιώνα, να γίνει το σύμβολο της επανάστασης και του αγώνα των καταπιεσμένων ενάντια στους εξουσιαστές τους. Ήταν ο Ερνέστο  Γκεβάρα, το μεγαλύτερο από τα πέντε παιδιά μιας εύπορης μεσοαστικής οικογένειας με δημοκρατικές και προοδευτικές ιδέες, με βασκικές και ιρλανδικές ρίζες. Ήταν ο Τσε. Το σύμβολο του διεθνισμού και του ανθρώπου.

Τα νεανικά χρόνια και η πρώιμη δράση του Γκεβάρα 

Ο Ερνέστο Γκεβάρα, παρά το γεγονός ότι υπέφερε από κρίσεις άσθματος, ήταν ένα δραστήριο παιδί. Έκανε πολλά αθλήματα στα παιδικά και εφηβικά του χρόνια, λάτρευε το ποδόσφαιρο όμως ήταν και ένας πολύ καλός ποδηλάτης. Ανέπτυξε μεγάλο ενδιαφέρον για τη λογοτεχνία ενώ την περίοδο της εφηβείας του και της πρώιμης ενηλικίωσης του, ασχολήθηκε με την ποίηση καθώς ο αγαπημένος του ποιητής ήταν ο Πάμπλο Νερούδα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έδειξε για την αρχαία ελληνική φιλοσοφία και τη μελέτη του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη καθώς και για την ευρωπαϊκή λογοτεχνία και έργα των Σαίξπηρ, Γκαίτε, Ιούλιο Βερν, Φρόυντ, Μπέρντραντ Ράσελ. Καθώς μεγάλωνε, ασχολήθηκε με τη φωτογραφία. Το 1942, γράφτηκε στο δημόσιο λύκειο Ντεάν Φούνες της Κόρδοβα όπου διακρίθηκε στη λογοτεχνία, την ιστορία και την φιλοσοφία, με πολύ κακές βαθμολογίες όμως στα μαθηματικά.  Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του στο λύκειο, αποφάσισε να συνεχίσει τις σπουδές του στον τομέα της εφαρμοσμένης μηχανικής. Γράφτηκε στη Σχολή Εφαρμοσμένης Μηχανικής του πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες και για ένα διάστημα εργάστηκε στην κατασκευή δημοσίων έργων, κυρίως σε μικρές πόλεις. Η ασθένεια της γιαγιάς του, Άννας, η οποία είχε υποστεί εγκεφαλική αιμορραγία και κατόπιν ημιπληγία, τον ανάγκασε να εγκαταλείψει την εργασία του προκειμένου να την φροντίσει κατά τις τελευταίες μέρες της ζωής της. Τόσο η δική της κατάσταση, που οδήγησε στο θάνατό της, όσο και η προσωπική του εμπειρία με το άσθμα τον επηρέασαν βαθιά, και συνέβαλαν στην απόφαση του να σπουδάσει ιατρική.

Το 1948 γράφτηκε στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες, όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του το 1953, χωρίς όμως να ακολουθήσει την κλινική πρακτική που απαιτούταν προκειμένου να είναι σε θέση να εξασκήσει το επάγγελμα του γιατρού. Στα φοιτητικά του χρόνια δραστηριοποιήθηκε έντονα στο φοιτητικό κίνημα, έλαβε μέρος σε διάφορες φοιτητικές αριστερές οργανώσεις και ήρθε σε επαφή με τους κλασικούς της επαναστατικής σκέψης, μελετώντας έργα των Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν, Τρότσκι, Μάο ενώ επηρεάστηκε πολύ στο τρόπο σκέψης του για το τρόπο δράσης και άσκησης πολιτικής από τον Σοβιετικό ηγέτη, Ιωσήφ Στάλιν.

Αυτό που άρχιζε να προβληματίζει τον νεαρό Ερνέστο, ήταν η πολιτική και κοινωνική κατάσταση της Λατινικής Αμερικής. Μαζί με τον Αλμπέρτο Γρανάδο και τη μηχανή του, τη 500 κυβικών «Νόρτον» του 1939, περιπλανήθηκαν στο Περού,τη Χιλή,τη Βενεζουέλα,τη Κολομβία. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιπλάνησης, ο Ερνέστο είδε από κοντά τα οικονομικά και πολιτικά  προβλήματα των γειτονικών λαών, είδε την ανισότητα, την εκμετάλλευση των ντόπιων από μεγάλες πολυεθνικές αμερικανικών συμφερόντων κυρίως αλλά και ντόπιων γαιοκτημόνων και βιομηχάνων. Έτσι άρχισε να καταγράφει τις παρατηρήσεις του και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κατάσταση αυτή, δεν θα ήταν εφικτό να αλλάξει ειρηνικά ή μέσω μιας εκλογικής αναμέτρησης καθώς κατανόησε ότι η οικονομική ελίτ δεν θα παραιτούνταν έτσι απλά από τα συμφέροντα της για το καλό του κοινωνικού συνόλου, την αναδιανομή του πλούτου, τις ίσες ευκαιρίες, τη δημόσια παιδεία και υγεία. Ο Ερνέστο πλέον έβλεπε την Επανάσταση σαν μονόδρομο. Οι αναμνήσεις του από αυτά τα ταξίδια, κυκλοφόρησαν το 1992 σε βιβλίο με τίτλο «Ημερολόγια Μοτοσυκλέτας» ενώ το 2004 μεταφέρθηκαν στη μεγάλη οθόνη από τον Βραζιλιάνο σκηνοθέτη Βάλτερ Σάλες και πρωταγωνιστή τον Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ, όπου ενσάρκωνε τον θρυλικό κομμουνιστή επαναστάτη.

Όταν ο Ερνέστο Γκεβάρα αποφοίτησε από την ιατρική, ταξίδεψε στη Γουατεμάλα όπου γνωρίστηκε με την Περουβιανή οικονομολόγο Ίλδα Γκαδέα, εξόριστη επαναστάτρια εξαιτίας της συμμετοχής της στη Λαϊκή Επαναστατική Αμερικανική Συμμαχία του Περού. Εκείνη την περίοδο ο συνταγματάρχης Χακόμπο Άρμπενς ηγείτο ενός προοδευτικού καθεστώτος, που ήθελε να φέρει την κοινωνική δικαιοσύνη μέσω ενός ολοκληρωμένου προγράμματος αναδιανομής της γης. Εκείνη την περίοδο, ο Ερνέστο πήρε το παρατσούκλι »Τσε», λόγω μιας γλωσσικής συνήθειας των Αργεντινών, που δίνουν έμφαση στο λόγο τους με το επιφώνημα «che». Το 1954 με πραξικόπημα υποστηριζόμενο από τη CIA, ο Άρμπενς ανατράπηκε και ο Γκεβάρα συμμετείχε στην ένοπλη πολιτοφυλακή της κομμουνιστικής νεολαίας που αντιστάθηκε, αλλά παρά τη διάθεσή του να αγωνιστεί στο μέτωπο, κατετάγη τελικά ως γιατρός. Ο Γκεβάρα πλέον ως καταζητούμενος του νέου καθεστώτος, βρήκε άσυλο στην πρεσβεία της Αργεντινής. Οι πολιτικές εξελίξεις στη Γουατεμάλα σημάδεψαν βαθιά τον Γκεβάρα και τότε ήταν που πείστηκε ότι οι ΗΠΑ θα καταπολεμούσαν πάντα τις φιλολαϊκές, σοσιαλιστικές, δημοκρατικές κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής και των άλλων αναπτυσσόμενων χωρών του κόσμου, είτε με επεμβάσεις είτε με υποστήριξη και χρηματοδότηση πραξικοπηματιών. Η πεποίθησή του αυτή αποτέλεσε τη βάση των σχεδίων του για την επικράτηση του σοσιαλισμού – κομμουνισμού μέσα από μια παγκόσμια επανάσταση.

Η Κουβανική Επανάσταση και η επαναστατική δράση

Το Σεπτέμβριο του 1954, ο Γκεβάρα ταξιδεύει στο Μεξικό όπου ήταν συγκεντρωμένοι πολλοί εξόριστοι Λατινοαμερικάνοι από το Περού, τη Βενεζουέλα, το Πουέρτο Ρίκο, τη Γουατεμάλα και τη Κούβα. Για να συντηρείται οικονομικά, εργάστηκε ως γιατρός σε κεντρικό νοσοκομείο και ως φωτογράφος, εν μέσω σοβαρών οικονομικών προβλημάτων που αντιμετώπιζε ενώ στο Μεξικό επανασυνδέθηκε με τη Γκαδέα, η οποία λίγο αργότερα έμεινε έγκυος και παντρεύτηκαν τον Αύγουστο του 1955. Το ίδιο καλοκαίρι γνωρίστηκε με τον Φιντέλ Κάστρο. Την πρώτη συνάντησή τους ακολούθησαν πολυάριθμες συναντήσεις και συζητήσεις γύρω από την πολιτική κατάσταση στη Λατινική Αμερική και την προοπτική της οργάνωσης ενός αντάρτικου αγώνα με στόχο την ανατροπή του αμερικανικά υποστηριζόμενου φασιστικού καθεστώτος του Μπατίστα.

Ο Γκεβάρα αρχικά συμφώνησε να συνοδεύσει τους επαναστάτες ως γιατρός, ωστόσο έλαβε κανονικά μέρος στην στρατιωτική εκπαίδευση των ανταρτών, το βασικό στάδιο της οποίας ξεκίνησε στις αρχές του 1956, υπό τις οδηγίες του Μεξικανού παλαιστή Αρσάνιο Βαγένας σε ζητήματα εκγύμνασης και αυτοάμυνας, καθώς και του πρώην συνταγματάρχη του Ισπανικού Δημοκρατικού Στρατού, Αλμπέρτο Μπάγιο. Ο ίδιος ο Μπάγιο στα απομνημονεύματα του, υποστηρίζει ότι ο Τσε ήταν ο καλύτερος μαθητής του. Στις 25 Νοεμβρίου 1956, 82 επαναστάτες, μεταξύ αυτών ο Φιντέλ Καστρο και ο Τσε Γκεβάρα, ξεκίνησαν με το πλοιάριο  Γκράνμα από τον ποταμό Τούξπαν του Mεξικoύ και στις 2 Δεκεμβρίου έφτασαν στην παραλία Λας Κολοράδας της Κούβας. Τρεις μέρες αργότερα, η ομάδα έπεσε σε ενέδρα του κυβερνητικού στρατού και μόλις 22 μαχητές διασώθηκαν, μεταξύ των οποίων ο Φιντέλ, ο αδελφός του και ο Τσε. Κατέφυγαν στην οροσειρά Σιέρα Μαέστρα, όπου αποτέλεσε το ορμητήριο των ανταρτών, εξαπολύοντας πολλαπλές επιθέσεις στις δυνάμεις του καθεστώτος. Η αποφασιστικότητά του και οι ικανότητές του, σύντομα οδήγησαν στην άνοδό του στην ιεραρχία του αντάρτικου σώματος, κερδίζοντας το σεβασμό των υπολοίπων ανταρτών, χωρίς να απουσιάζει και το αίσθημα του φόβου που προκαλούσε ενίοτε η σκληρότητά του, υπεύθυνος ο ίδιος για εκτελέσεις ανταρτών που λειτουργούσαν ως πληροφοριοδότες του κουβανικού φασιστικού καθεστώτος ή που δεν σέβονταν τους ντόπιους οι οποίοι στήριξαν τροφοδοτικά τους επαναστάτες. Η μεγαλύτερη ίσως στρατιωτική επιτυχία του Τσε Γκεβάρα υπήρξε η κατάκτηση της Σάντα Κλάρα στις 29 Δεκεμβρίου 1958, μία καθοριστική στιγμή στην ιστορία της κουβανικής επανάστασης, καθώς η πρωτεύουσα πλέον έμενε ανοχύρωτη και ήταν θέμα χρόνου η κατάληψη της.

Με την εγκαθίδρυση της νέας πραγματικότητας,  στις 7 Οκτωβρίου, ο Κάστρο του ανέθεσε την αρχηγία του τομέα βιομηχανίας του Εθνικού Ινστιτούτου της Αγροτικής Μεταρρύθμισης ενώ ο Τσε ασκούσε πιέσεις στον Κάστρο για πιο βαθιές ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις. Διορίστηκε διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας της Κούβας αλλά ανέλαβε και την πολιτική επιμόρφωση του στρατού. Κάποια από τα βασικά μέτρα που πάρθηκαν από τη νέα επαναστατική κυβέρνηση, συνοπτικά είναι:

1.Τιμωρία των βασικών ενόχων για τα εγκλήματα που έγιναν από τη δικτατορία του Μπατίστα.

2.Δήμευση χωρίς καθυστέρηση σε όλα τα παράνομα αποκτημένα υλικά αγαθά που βρίσκονταν στα χέρια των αξιωματούχων του αιματοβαμμένου καθεστώτος. Διάλυση παλαιού στρατού και μεταβίβαση αρμοδιοτήτων του στον Επαναστατικό Στρατό.

3.Απομάκρυνση ηγεσίας συνδικάτων που είχε συνεργαστεί με το καθεστώς και αποκατάσταση πολιτικών δικαιωμάτων.

4.Eπαναπρόσληψη των εργατών που είχαν απολυθεί από τις επιχειρήσεις στην περίοδο της δικτατορίας.

5.Στις 3 Μαρτίου 1959 η Κουβανική Εταιρεία Τηλεφώνων – αμερικάνικο μονοπώλιο -μπήκε κάτω από κρατικό έλεγχο.

6.Στις 6 Μαρτίου του ίδιου έτους ψηφίζεται ο νόμος που μείωσε κατά 50% τα υψηλά ενοίκια που πλήρωνε ο λαός, μέτρο που ξεσήκωσε μεγάλο ενθουσιασμό στον πληθυσμό των πόλεων.

7.21 Απρίλη όλες οι παραλίες της χώρας κηρύχτηκαν ελεύθερες για δημόσια χρήση και καταργήθηκαν τα προνόμια και οι διακρίσεις που είχαν επιβληθεί σε πολλούς από αυτούς τους τόπους αναψυχής.

8.Στις 17 Μάη ψηφίστηκε η πρώτη Αγροτική Μεταρρύθμιση. Αυτό το αποφασιστικό, και δίκαιο μέτρο προκάλεσε αντιδράσεις στην οικονομική ελίτ καθώς και στον αμερικανικό παράγοντα, γιατί πολλές αμερικάνικες επιχειρήσεις είχαν στην ιδιοκτησία τους πελώριες εκτάσεις γης με τα πιο γόνιμα εδάφη της χώρας, όπου υπήρχε μία πολύ βαριά βιομηχανία ζάχαρης μέσω της εκμετάλλευσης του ζαχαροκάλαμου.

9.Στις 20 Αυγούστου 1959 μειώνεται η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος το οποίο ήταν στην αποκλειστική διαχείριση των ΗΠΑ.

10.Χιλιάδες δάσκαλοι στάλθηκαν στην ύπαιθρο, ενώ στις πιο απόμακρες γωνιές του νησιού άρχισαν να χτίζονται πολυάριθμα νοσοκομεία.

11.Μετά το εμπάργκο των ΗΠΑ σταμάτησαν οι εισαγωγές περιττών ειδών και καθιερώθηκε ισότιμη κατανομή των βασικών προϊόντων.

Παράλληλα σημαντικά ήταν τα επιτεύγματα στην παιδεία και την εκπαίδευση. Στην κουβανική ύπαιθρο, το 40% του πληθυσμού ήταν βυθισμένο στον αναλφαβητισμό. Η «εκστρατεία ενάντια στον αναλφαβητισμό» – η πλέον οργανωμένη προσπάθεια μαζικής εκπαίδευσης στην ιστορία – που έλαβε χώρα επί 12 μήνες, κατά το έτος 1961, αύξησε το ποσοστό της μόρφωσης σε εθνικό επίπεδο στο 96%. Σήμερα η Κούβα έχει αναγνωρισμένα, ένα από τα καλύτερα συστήματα δημόσιας εκπαίδευσης στο κόσμο. Ο Γκεβάρα, συμμετείχε σε διεθνείς αποστολές, ενώ έχαιρε της εκτίμησης και του θαυμασμού της διεθνούς κοινής γνώμης. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι κατά την επίσκεψη του στη Μόσχα, παρά τις πιέσεις του Χρουτσώφ, ο Τσε όχι μόνο δεν τον άκουσε αλλά προσπάθησε με τον πιο εμβληματικό τρόπο να τιμήσει τον Στάλιν, καταθέτοντας λουλούδια στο μαυσωλείο του.

Τον Απρίλιο του 1961, κατά τη διάρκεια της αμερικανικής εισβολής στον Κόλπο των Χοίρων, ο Τσε Γκεβάρα τέθηκε επικεφαλής των κουβανικών στρατευμάτων που θα υπερασπίζονταν την επαρχία Πινάρ ντελ Ρίο, όπου σύμφωνα με ενδείξεις των μυστικών υπηρεσιών, αναμενόταν η πρώτη επίθεση. Χάρη στην αποτελεσματική αντίδραση της κουβανικής αεροπορίας και την αντίσταση της πολιτοφυλακής, η αμερικανική εισβολή απέτυχε. Όσον αφορά την οικονομική πολιτική, ο Τσε Γκεβάρα πίστευε ότι εξαιτίας των ιδιαίτερων συνθηκών της Κούβας, χρειαζόταν ένα συγκεντρωτικό μοντέλο στο τομέα της Βιομηχανίας. Στην ιστορία έμεινε η ομιλία του στις 11 Δεκεμβρίου του 1964 εκπροσώπησε την Κούβα στη Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ. Εξέφρασε την έντονη διαμαρτυρία του ενάντια στην πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών και τις λατινοαμερικανικές δικτατορίες, τη συμπόρευση του στο θέμα του πυρηνικού αφοπλισμού και πρότεινε ένα ειρηνευτικό σχέδιο για τη Καραϊβική. Λίγες ημέρες αργότερα, ξεκίνησε μία τρίμηνη διεθνή περιοδεία στην Αλγερία, την Κίνα, τη Γκάνα, τη Γουινέα, το Μάλι, το Κονγκό, την Τανζανία, με μικρές στάσεις στο Παρίσι, την Ιρλανδία και την Πράγα.

Το τέλος

Ο Τσε, ένιωθε ότι το έργο του είχε ολοκληρωθεί στη Κούβα και ότι έπρεπε να προσφέρει την πολιτική και ένοπλη δράση του σε άλλους λαούς. Έτσι, τον Απρίλιο του 1965, φτάνει στο Κονγκό, όπου συνδέεται με τον Βικτόρ Ντρέκε και το Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό. Η αποτυχία της επανάστασης όμως, όπως ο ίδιος εντόπισε, οφείλεται στη πολύ κακή οργάνωση και την έλλειψη συνοχής των ανταρτών. Έτσι άρχισε να επεξεργάζεται μία νέα επανάσταση στο Περού, ωστόσο εστίασε στη Βολιβία. Εκεί εκπαιδεύτηκε εντατικά ο πρώτος πυρήνας του μελλοντικού αντάρτικου, που αποτελείτο από 10 Κουβανούς και αρκετούς Βολιβιανούς, πρώην μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος της χώρας αυτής. Η προετοιμασίες είχανε ξεκινήσει, και το 1967, ήταν το έτος εκπαίδευσης και προετοιμασίας του επαναστατικού στρατού. Ταυτόχρονα ο Τσε ήταν σε επικοινωνία με τον Φιντέλ Κάστρο ο οποίος προσπαθούσε να ασκήσει πιέσεις στον εξόριστο στο Περού πρώην πρόεδρο της Βολιβίας,Βίκτορ Εντενσόρο να παρακινήσει τις αριστερές δυνάμεις της χώρας, δίχως αποτέλεσμα. Ο κλοιός για τον Τσε στένευε περισσότερο. Το μικρό και πειθαρχημένο αντάρτικο σώμα του Τσε, σημείωσε πολλές στρατιωτικές επιτυχίες το 1967 έναντι του άπειρου και ανοργάνωτου Βολιβιανού εθνικού στρατού. Ο πρόεδρος Μπαριέντος άρχισε να πιέζεται και ζήτησε τη βοήθεια των ΗΠΑ, οι οποίες ανέλαβαν το στρατιωτικό έλεγχο του εθνικού στρατού της Βολιβίας και των επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα 40 Αμερικανοί επίλεκτοι στρατιωτικοί ειδικοί, βετεράνοι των πολέμων στην Κορέα, το Βιετνάμ και το Κονγκό, εκπαίδευσαν 800 μισθοφόρους πρασινοσκούφηδες που μυήθηκαν στα μυστικά του ανταρτοπολέμου και εξοικειώθηκαν με τις πολύ σκληρές συνθήκες της ζούγκλας. Οι ΗΠΑ επίσης προμήθευσαν το βολιβιανό στρατό με εξελιγμένα όπλα, πυρομαχικά, ελικόπτερα και ασύρματους, ενώ στις προσπάθειες εντοπισμού του Γκεβάρα συμμετείχε και αμερικανικός κατασκοπευτικός δορυφόρος. Στο στρατόπεδο του Τσε, άρχισαν οι διαρροές και τα φαινόμενα λιποταξίας και προδοσίας άρχισαν να κάνουν την εμφάνιση τους, σε ένα σώμα όπου υπήρχαν ακόμα μέχρι και πρώην αστυνομικοί.

Οι υποκειμενικές συνθήκες της Βολιβίας αποδείχτηκε ότι δεν ήταν κατάλληλες για ξεσηκωμό.Έπειτα από τον εντοπισμό του,στο Λα Ιγκέρα,ακολούθησε μια καταδίωξη με την συνεπικουρία της CIA και συγκεκριμένα τον πράκτορα Φέλιξ Ροδρίγκες,ο οποίος παρείχε καθημερινή ενημέρωση στην εν λόγω υπηρεσία, έτσι ο Τσε αποκομμένος και μαχόμενος μέχρι τέλους, συνελήφθη. Εκτός από τον στρατό και τους Αμερικανούς, ο Τσε είχε να αντιμετωπίσει και την εχθρική συμπεριφορά του τοπικού Κομμουνιστικού Κόμματος, που ήταν περισσότερο προσανατολισμένο προς τη Μόσχα, παρά προς στην Αβάνα.  Ο κλοιός έσφιγγε γύρω του και ο Τσε δεν άργησε να πέσει στα χέρια των διωκτών του. Οι ειδικές δυνάμεις του στρατού της Βολιβίας, εκμεταλλευόμενες τις πληροφορίες από ντόπιους χωρικούς, τον συνέλαβαν ύστερα από σύντομη μάχη στις 8 Οκτωβρίου 1967 στην τοποθεσία Κεμπράδα Ντελ Ιούρο. Στις 9 Οκτωβρίου 1967, εκτελέστηκε από τον υπαξιωματικό του βολιβιανού στρατού Μάριο Τεράν,ο οποίος ο θρύλος λέει πως το όπλο της εκτέλεσης, το άλλαξαν 3 μέλη του αποσπάσματος που δεν μπορούσαν να διαπράξουν την εκτέλεση και μόνο στη θέα του μεγάλου επαναστάτη. Ο Μάριο Τεράν έπειτα από δισταγμό εκτέλεσε την εντολή των ανωτέρων του. Το βολιβιανό καθεστώς αρνήθηκε τη δημόσια ταφή του ενώ απαγόρευσε την έκθεση του σώματος του και στην ίδια του την οικογένεια. Το πτώμα του Τσε ανακαλύφθηκε στις 12 Ιουνίου 1997 στο Βαγιεγκράντε. Τα οστά του μεταφέρθηκαν στη Κούβα και συγκεκριμένα στη Σάντα Κλάρα,την πόλη που απελευθέρωσε ο ίδιος το 1958.

 

Η Πολιτική σκέψη του Τσε Γκεβάρα

Η πολιτική σκέψη του Τσε Γκεβάρα, θα ήταν εφικτό να αναφερθεί ότι πατάει πάνω σε πέντε άξονες. Ο πρώτος είναι η οργάνωση και η συνοχή του αντάρτικου στρατού, νέες μορφές ένοπλης αντάρτικης πάλης και νέες τακτικές. Το δεύτερο είναι ο αντιιμπεριαλισμός.  Η δράση του και η συγγραφή του γύρω από ζητήματα που άπτονται του ιμπεριαλισμού ως ανώτατου σταδίου του καπιταλισμού, αποκαλύπτουν το συμπέρασμα του πως μόνο με ένοπλο αγώνα μπορεί να ανατραπεί ο ιμπεριαλισμός καθώς » Η ένοπλη πάλη είναι η μοναδική λύση για ένα λαό που αγωνίζεται για την απελευθέρωση του.»

Ο τρίτος άξονας της σκέψης του, είναι ότι αναγνώριζε ως εφικτό το πέρασμα στο κομμουνισμό και την ακρατική αταξική κοινωνία, μόνο μέσα από το στάδιο του σοσιαλισμού, το στάδιο δηλαδή όπου ο μηχανισμός του κράτους, περιέρχεται προσωρινά στην ανερχόμενη κοινωνική τάξη, όπου θα το χρησιμοποιήσει για να οργανώσει τη κοινωνία, την παραγωγική διαδικασία και θα εξαλείψει τα υπολείμματα της απερχόμενης κοινωνικά ταξικής δύναμης. Ο ίδιος τόνιζε: » Ο λαός δεν μπορεί να ονειρευτεί τη κυριαρχία του αν δεν υπάρχει μια εξουσία που να ανταποκρίνεται στα συμφέροντα και στις προσδοκίες του. Λαϊκή εξουσία σημαίνει μονάχα το ότι τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου, η Αστυνομία, τα Δικαστήρια και όλα τα όργανα της κυβέρνησης, πρέπει να βρίσκονται στα χέρια του λαού. Το ίδιο και τα όργανα της οικονομίας πρέπει να περάσουν στα χέρια του λαού.» 

Όπως ο ίδιος επισημαίνει » Τα μονοπώλια ενσταλάζουν στο άτομο από τα γεννοφάσκια του τη αντίληψη ότι εφόσον είσαι εσύ ο καλύτερος και ο πιο εργατικός, σε βολεύει να αγωνιστείς ατομικά, ενάντια σε όλους τους άλλους, να εξουδετερώσεις όλους τους άλλους και να μετατραπείς εσύ σε εκμεταλλευτή.»

Όσον αφορά την εκμετάλλευση, ο τέταρτος άξονας σκέψης του Τσε έχει να κάνει με το ζήτημα της εξάρτησης και εδώ διαφαίνεται η βαθιά επιρροή του από τον Λένιν. Ο Τσε τόνισε τον έλεγχο των αναπτυγμένων παραγωγικών δυνάμεων από το κεφάλαιο που προέρχεται από τις ισχυρές χώρες, τον έλεγχο των πρώτων υλών από τις ισχυρές ιμπεριαλιστικές χώρες και τα μονοπώλια τους, την εξάρτηση των αδύναμων χωρών από ένα συνήθως προϊόν το οποίο κατά κανόνα προμηθεύουν αποκλειστικά σε συγκεκριμένο, εμπορικό εταίρο, τη διείσδυση κεφαλαίων που αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεση για όλα τα υπόλοιπα και τέλος τη χρησιμοποίηση βίας για να πραγματωθούν οι άλλες μορφές. Μάλιστα ο ίδιος κάνει αναφορά και στο ΔΝΤ και τον GATT μετέπειτα Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.

Ο πέμπτος άξονας της σκέψης του Τσε, έχει να κάνει με τη μορφή του σοσιαλιστικού κράτους και την οργάνωση της λαϊκής εξουσίας. Σε πολλά κείμενα και ομιλίες του, ο Γκεβάρα επισημαίνει κάποια βασικά χαρακτηριστικά κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης στο σοσιαλισμό, όπως η αιρετότητα, η ανακλητότητα, η εναλλαγή των λαϊκών αντιπροσώπων όλων των επιπέδων και όλων των κρατικών στελεχών, η αμοιβή τους με ένα συνηθισμένο εργατικό μισθό, η κατάργηση κάθε προνομίου ώστε να μη διαφοροποιείται η κοινωνική τους θέση από εκείνη του λαού. Επίσης χρειάζεται η κατάργηση του διαχωρισμού νομοθετικής και εκτελεστικής λειτουργίας με την έννοια του απολύτου ελέγχου των αντιπροσωπευτικών σωμάτων στους κυβερνώντες, ο λαϊκός έλεγχος και ξ καθοριστική συμμετοχή στη κρατική διοίκηση.

Ένα νέο μοντέλο, με ορισμένες διαφοροποιήσεις από τη μορφή εξουσίας όπως εξελίχθηκε στην ΕΣΣΔ, δίνει ο Τσε καθώς στο κουβανικό μοντέλο, όπως προβλεπόταν από το Σύνταγμα του 1976 και τον εκλογικό νόμο, κατοχύρωνε τη λαϊκή συνέλευση ως βάση της δημοκρατίας. Σε κάθε εκλογική περιφέρεια έπρεπε υποχρεωτικά να υπάρχουν περισσότερες υποψηφιότητες που αναδεικνύονταν από τη συνέλευση ενώ το κόμμα δεν είχε δικαίωμα να παρουσιάσει υποψήφιο. Ήταν καθοριστική η συμβολή του Τσε σε αυτό το μοντέλο οργάνωσης της εξουσίας.

Τέλος, σύμφωνα με τις σημειώσεις και τα χειρόγραφα του Τσε καθώς και από το τρόπο που έδρασε ως υπεύθυνος βιομηχανίας, προκύπτει ότι έδινε ιδιαίτερο βάρος στην προσπάθεια για την άνοδο της παραγωγικότητας της εργασίας και όχι η εντατικοποίηση της. Όπως εξελίχθηκε η σοσιαλιστική οικοδόμηση στην ΕΣΣΔ, διαφαίνεται ότι όσο η συμμετοχή των εργαζομένων στη διοίκηση των οικονομικών και πολιτικών υποθέσεων τους έμενε ζωντανή και ουσιαστική, το ενδιαφέρον για την εργασία παρέμενε ζωντανό και η παραγωγικότητα της εργασίας αυξανόταν. Όταν όμως η συμμετοχή μετατρεπόταν σε τυπική διαδικασία με αποφάσεις της κρατικής ηγεσίας χωρίς την παρέμβαση των εργαζομένων, σημειωνόταν αδιαφορία για την εργασία, πτώση παραγωγικότητας, πτώση ποιότητας παραγόμενων προϊόντων και πρώτα σπέρματα οικονομικής κρίσης σε παράλληλο χρόνο με πτώση των δεικτών της οικονομικής ανάπτυξης. Ο Τσε έδινε πολύ μεγάλη έμφαση στα ηθικά κυρίως αλλά και υλικά κίνητρα που πρέπει να δίνονται στους εργαζόμενους. και πίστευε ότι βασικός νόμος του σοσιαλισμού είναι η σχεδιασμένη ανάπτυξη που όμως θα έχει τις βάσεις που προαναφέρθηκαν.

Ο Τσε, ποτέ δεν είχε αυταπάτες ότι ο σοσιαλισμός είναι μια ιδανική κοινωνία και ότι δεν θα έχει συγκρούσεις και αντιθέσεις, όμως υποστήριξε με σθένος την προοπτική της σχεδιασμένης οικονομίας, μέσω της κοινωνικοποίησης των μέσων παραγωγής που μπορούν να απελευθερώσουν την παραγωγικότητα μόνο όμως αν στη λήψη αποφάσεων μέσω των λαϊκών συνελεύσεων και στη διαχείριση του μέσου παραγωγής είναι κυρίαρχος ο εργαζόμενος και όχι αποφάσεις μιας κεντρικής ηγεσίας που κάνουν τυπική την συμμετοχή του εργαζόμενου στην παραγωγική διαδικασία.

Ο Τσε Γκεβάρα υπήρξε ένας σπουδαίος επαναστάτης, κομμουνιστής, διεθνιστής με επιρροή όχι μόνο στις μέρες αλλά σίγουρα και για το μέλλον. Και όπως ο ίδιος έλεγε: » Όλοι ενωμένοι να βαδίσουμε με τα μάτια στραμμένα στο μέλλον, με τα πόδια στο έδαφος, προσέχοντας κάθε βήμα και βεβαιώνοντας ότι κανένα βήμα μας δεν θα παραδώσει ποτέ ούτε πόντο από αυτά που θα κερδίσουμε, από αυτά που θα χτίσουμε. Από αυτό που μας ανήκει: Το Σοσιαλισμό.»

 

Βιβλιογραφία-Πηγές

Δημήτρης Καλτσώνης, Ο Τσε για το κράτος και την επανάσταση, εκδ. Τόπος, Αθήνα 2012

Τσε Γκεβάρα – Φιντέλ Κάστρο, 75 Επαναστατικά, εκδόσεις Βιβλιοβάρδια, Θεσσαλονίκη 2008

Naomi Klein, Tο Δόγμα του Σοκ: Η άνοδος του καπιταλισμού της καταστροφής, εκδ. Λιβάνη, Αθήνα 2007

Ο Τσε από τον Γκεβάρα: Επιλογή κειμένων, εκδ. Τόπος, Αθήνα 2008

Ερνέστο Γκεβάρα (Τσε), Ο Σοσιαλισμός και ο άνθρωπος στη Κούβα, εκδ. Διεθνές Βήμα, Νοέμβριος 2011

1967: Ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα περνάει στον κόσμο των θρύλων, Ριζοσπάστης σελ.2, Τρίτη 9 Οκτώβρη 2001

wikipedia

Ντοκιμαντέρ: Ο μύθος του Τσε Γκεβάρα (Ντοκιμαντέρ Παραγωγής 1997 Μεταγλωττισμένο στα Ελληνικά)