Το ξέσπασμα της επανάστασης σε διαφορετικές εστίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ο »Εμφύλιος» πόλεμος»

Γενικότερα, εκείνη την περίοδο η Ευρώπη, έπειτα από τις αποφάσεις που πάρθηκαν στο Συνέδριο της Βιέννης το 1814, όπου ουσιαστικά αποφασίστηκε η διατήρηση της ισχύουσας τάξης πριν από τα γεγονότα της Γαλλικής Επανάστασης, εισέρχεται σε μια περίοδο εκπληκτικού και πρωτοφανούς αναβρασμού. Ξεσπούν επαναστατικές εστίες παντού. Τη δεκαετία του 1820, του 1830 και το 1848, που έμεινε στην παγκόσμια ιστορία ως »Η Άνοιξη των λαών».

Κατά τον Hobsbawm προσέλαβαν το χαρακτήρα παγκόσμιας Επανάστασης και γι’ αυτό ιστορικά έμειναν γνωστές ως «η άνοιξη των λαών». Επηρεασμένοι από τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης, το Διαφωτισμό αλλά και το Ρήγα Φεραίο, τρείς μικροέμποροι, ο Νικόλαος Σκουφάς, ο Αθανάσιος Σκουφάς και ο Εμμανουήλ Ξάνθος ίδρυσαν στην Οδησσό το 1814 τη Φιλική Εταιρεία, στα πρότυπα των ευρωπαϊκών τεκτονικών στοών.

Η ευφυΐα με την οποία οργάνωσαν, μεθόδευσαν την εξάπλωση της οργάνωσης είναι χαρακτηριστική. Για να συντομεύσουμε όμως την εξιστόρηση των βασικών γεγονότων και να βγάλουμε ένα πραγματικά γόνιμο συμπέρασμα πρέπει να δούμε με απλά λόγια κάποια βασικά δεδομένα. Πρώτον, πως η επανάσταση, μπορεί να απέτυχε να εξαπλωθεί στη Μολδαβία και τη Βλαχία, στη Μακεδονία και σε μικρότερες εστίες στη Σερβία και τη Βουλγαρία, πέτυχε όμως γρήγορα να εξαπλωθεί στην Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα. Δεύτερον, αυτό συνέβη διότι η ανταρσία του Αλή Πασά έδωσε τη δυνατότητα να κερδηθεί χρόνος. Τρίτον, τα αρματολίκια που είχαν δημιουργηθεί, είχαν δώσει τη δυνατότητα σε αρκετούς »κλέφτες» που δρούσαν σε αυτές τις περιοχές να αποκτήσουν πολεμική πείρα και να γίνουν αξιόμαχο στράτευμα.

Τέλος, πολλοί που έλαβαν μέρος σε μάχες στα Βαλκάνια το προηγούμενο διάστημα, κατέβηκαν προς το Νότο για να συνδράμουν στην επανάσταση. Πολλοί οπλαρχηγοί, όπως ο Κολοκοτρώνης ή ο Ανδρούτσος, ο Καρατζάς και άλλοι, είχαν λάβει στρατιωτική εκπαίδευση ενώ είχαν μυηθεί και στις αρχές της Φιλικής Εταιρείας. Έτσι, όλα αυτά τα δεδομένα, δημιούργησαν ένα πρωτόγνωρο κύμα επιτυχιών που καθόρισαν τα στρατιωτικά αποτελέσματα της πρώτης φάσης της Επανάστασης την περίοδο 1821-1823. Στην επανάσταση, έλαβε μέρος και η ελληνική αναδυόμενη αστική τάξη και τα κατώτερα λαικά στρώματα. Αυτή ακριβώς η κοινωνική διαφορά, έφερε και τις πρώτες συγκρούσεις. Ο λαός έβλεπε στα πρόσωπα των καπετάνιων του που τον οδήγησαν στις νίκες τους εκφραστές του.

Παράλληλα, πολιτικές και μια μεγάλη μερίδα των κοτζαμπάσηδων, έβλεπαν να απειλούνται από τους λαικούς αγωνιστές οι οποίοι κατά πλειοψηφία, έβλεπαν στο πρόσωπο του Ιωάννη Καποδίστρια, τον αναμορφωτή και θεμελιωτή ενός σωστού και σύγχρονου για την εποχή, κράτους. Οι Μεγάλες Δυνάμεις, επιθυμούσαν τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθώς εκείνη ουσιαστικά έμπαινε εμπόδιο στους δρόμους που θα άνοιγαν το εμπόριο και τις μεταφορές με τη Μέση Ανατολή.

Έτσι, κάθε Μεγάλη Δύναμη, στο πλαίσιο εξυπηρέτησης των ανώτερων οικονομικών τους τάξεων, κυρίως εμπόρων, »όφειλαν» να παρέμβουν στα εσωτερικά της επανάστασης. Οι υπόλοιπες επαναστατικές εστίες που απέτυχαν στα Βαλκάνια δεν ανήκαν στους στόχους τους τη δεδομένη στιγμή. Έτσι ουσιαστικά έχουμε την απλή αντιστοιχία. Αγγλία= Μαυροκορδάτος, Γαλλία=Κωλέτης, Καποδίστριας=Ρωσία. Αυτή η σύγκρουση συμφερόντων γέννησε και τον εμφύλιο πόλεμο που χωρίζεται σε δύο φάσεις.

Η πρώτη φάση , από το φθινόπωρο 1823 ως καλοκαίρι 1824, χαρακτηρίστηκε από έντονες πολιτικές διαμάχες μεταξύ Φιλικών και Κοτζαμπάσηδων, ενώ η δεύτερη, από Ιούλιο 1824 ως Ιανουάριο 1825, από εμφύλιες συρράξεις μεταξύ κυβερνητικών, υποστηριζόμενων από την Αγγλία, και Πελοποννησίων.