Το Πολεμικό Ναυτικό στα χρόνια της Στρατιωτικής Δικτατορίας στην Ελλάδα- Του Αποστόλη Σερέτη

Το θρυλικό αντιτορπιλικό Βέλος

Όταν στις 21 Απριλίου 1967 πραγματοποιήθηκε το στρατιωτικό πραξικόπημα, το Βασιλικό Ναυτικό βρισκόταν σε ιδιαίτερη ανησυχία. Ο λόγος της αναταραχής που δημιουργήθηκε ήταν ότι στις τάξεις του Ναυτικού δεν υπήρχαν οργανωμένοι πυρήνες που δρούσαν για το νέο πραξικοπηματικό καθεστώς. Με την έλευση και την εγκαθίδρυση της Χούντας ο αρχηγός του ΓΕΝ, αντιναύαρχος Εγκολφόπουλος, αναγκάστηκε να προβεί σε παραίτηση ενώ στους επόμενους μήνες εκδιώχθηκαν από το Βασιλικό Ναυτικό 61 αξιωματικοί.

Τον Δεκέμβριο του 1967 το Ναυτικό στήριξε το αντικίνημα του βασιλιά, που ήταν ο φυσικός του αρχηγός, ενώ αξιωματικοί του Ναυτικού είχαν επιχειρήσει δύο απόπειρες απαγωγής του δικτάτορα Παπαδόπουλου, οι οποίες όμως απέτυχαν λόγω πιέσεων του αμερικανικού παράγοντα. Συγκεκριμένα, «…το πρωί της 13^ης Δεκεμβρίου, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος με την οικογένεια του και λίγους συνοδούς, μεταξύ των οποίων και ο πρωθυπουργός Κόλιας, έφυγε από το Τατόι και κατευθύνθηκε προς την Καβάλα. Από εκεί ο βασιλιάς απηύθυνε διάγγελμα από κάποιο ραδιοφωνικό σταθμό, με το οποίο καλούσε τον ελληνικό λαό να τον βοηθήσει στην επαναφορά των ομαλών πολιτικών συνθηκών . Λόγω όμως της μικρής εμβέλειας του σταθμού, οι Έλληνες δεν το έλαβαν καθόλου υπόψη τους, γιατί οι περισσότεροι δεν το άκουσαν καν. Ενώ όμως το Ναυτικό και η Αεροπορία προσχώρησαν στο βασιλικό κίνημα ο Στρατός αρνήθηκε. Οι πιστές στον Κωνσταντίνο δυνάμεις απομονώθηκαν από τις πιστές στη χούντα δυνάμεις και οι επικεφαλής τους συνελήφθησαν. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος και οι συνοδοί του έφυγαν με αεροπλάνο από την Καβάλα για την Ρώμη όπου και ζήτησαν άσυλο…». (Χρονικό του 20^ου Αιώνα, εκδόσεις Δομική, σ.1037).
Από το 1969άρχισε στις τάξεις του Ναυτικού η προετοιμασία και η οργάνωση του κινήματος με κύριο πυρήνα δημοκρατικούς και αντικαθεστωτικούς αξιωματικούς. Η οργάνωση εκτός από αξιωματικούς του Ναυτικού μύησε και μερικούς αξιωματικούς της Αεροπορίας αλλά και του Στρατού. Σκοπός του κινήματος ήταν η εξέγερση του λαού η οποία θα οδηγούσε στην απαλλαγή από τη δικτατορία και την μετάβαση στη δημοκρατία.

Αυτό το οποίο δυσκόλεψε την πραγμάτωση του αντιδικτατορικού αγώνα ήταν η στήριξη των ΗΠΑ στο καθεστώς της χούντας. Οι σχέσεις των ΗΠΑ Ελλάδας είχαν διακοπεί μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του βασιλιά. Όμως στις 24 Ιανουαρίου «…ο Αμερικανός πρεσβευτής Τάλμποτ επισκέφτηκε τον υπουργό εξωτερικών της χούντας Πιπινέλη και του δήλωσε ότι η αμερικανική κυβέρνηση αναγνώριζε την χούντα ως νόμιμη ελληνική κυβέρνηση και αποφάσισε να επαναλάβει κανονικές διπλωματικές σχέσεις μαζί της. Δυο μέρες αργότερα η χούντα αναγνωρίστηκε από την Μ.Βρετανία, την Αυστραλία, την Πορτογαλία, και τη Ν. Αφρική ενώ η Τουρκία είχε αναγνωρίσει τη χούντα στις 20 Ιανουαρίου…»(Χρονικό του 20^ου Αιώνα, εκδόσεις Δομική, σ.1039).

Τα χρόνια που ακολούθησαν είχε δοθεί η εντύπωση πως το ολοκληρωτικό καθεστώς ήλεγχε τις ένοπλες δυνάμεις απόλυτα. Οι συλλήψεις και οι εκτοπίσεις αυξήθηκαν ενώ μεγάλος αριθμός φοιτητών συνελήφθη για αντικυβερνητική δράση καθώς επίσης διαλύθηκαν 9 φοιτητικοί σύλλογοι τον Μάιο του 1972. Αξιωματικοί που κρίνονταν ύποπτοι για δημοκρατικά φρονήματα διώκονταν από τις ένοπλες δυνάμεις ενώ οι βασανισμοί κρατουμένων άρχισαν να ξεσηκώνουν αντιδράσεις από τον διεθνή τύπο και την κοινή γνώμη.
Την άνοιξη του 1973 όλα ήταν έτοιμα. Το κίνημα του Ναυτικού θα εκδηλωνόταν στις πρώτες ώρες της 23ης Μαΐου. Τις βραδινές ώρες της 21ης Μαΐου υπήρξαν οι πρώτες ενδείξεις ότι το κίνημα είχε προδοθεί. Οι κυβερνήτες των πλοίων δίστασαν να αποπλεύσουν για να ακολουθήσουν το σχέδιο. Στις 23 Μαΐου οι αξιωματικοί τέθηκαν υπό περιορισμό, ενώ οι πρώτες συλλήψεις δεν άργησαν να γίνουν. «…Στις 25 Μαΐου, αφού αποκαλύφθηκε η μυστική οργάνωση στο Πολεμικό Ναυτικό, που σκόπευε να ανατρέψει με στάση το καθεστώς της δικτατορίας, ξεκίνησαν οι προσαγωγές και οι συλλήψεις. Συνελήφθησαν οι αντιναύαρχοι Κ. Εγκολφόπουλος, που είχε διατελέσει στο παρελθόν αρχηγός στόλου, και ο Ι. Μηναίος. Την ίδια μέρα το ιστορικό αντιτορπιλικό «Βέλος» με κυβερνήτη τον αντιπλοίαρχο Ν. Παππά, ενώ συμμετείχε σε γυμνάσια του ΝΑΤΟ στην περιοχή της Σαρδηνίας, αποχώρησε από την άσκηση σαν ένδειξη διαμαρτυρίας απέναντι στη δικτατορία και το ΝΑΤΟ που την στήριζε και έπλευσε στην περιοχή του Φιουμιτσίνο της Ρώμης, όπου ο ίδιος και 35 αξιωματικοί και ναύτες του πληρώματος ζήτησαν πολιτικό άσυλο στην Ιταλία, το οποίο και τους παρασχέθηκε. Το «Βέλος» επανέπλευσε στην Ελλάδα με άλλον κυβερνήτη, που συνόδευαν άνθρωποι έμπιστοι του καθεστώτος…» (Χρονικό του 20^ου Αιώνα, εκδόσεις Δομική, σ.1111)

Ο κυβερνήτης του αντιτορπιλικού «Βέλους» και μετέπειτα Ναύαρχος Νίκος Παππάς

Το κίνημα του Πολεμικού Ναυτικού οργανώθηκε με σκοπό την ανατροπή της Χούντας και όχι μιας απλής αντικατάστασης των δικτατόρων. Ουσιαστικά εξέφραζε τον λαό, αφού ήταν μια επανάσταση του στόλου και δεν ήταν καθοδηγούμενη από κανένα αστικό πολιτικό πρόσωπο ή συμφέρον. Η πρώτη κίνηση του καθεστώτος για να μειώσει το κύρος του κινήματος του Ναυτικού απέναντι στα μάτια του λαού, ήταν να φορτώσει στον βασιλιά την καθοδήγηση και τη δημιουργία του κινήματος. Έτσι αποσκοπούσαν να πάρουν με το μέρος τους μεγάλη μερίδα του ελληνικού λαού που ήταν αντιβασιλικοί. Ήδη από το 1965 ο ελληνικός λαός άρχισε να απαξιώνει το πολιτικό σύστημα και πάνω σε αυτό η χούντα στηριζόταν για να αναδείξει την εικόνα της ως εγγυητή της ομαλότητας στη χώρα. Μάλιστα ο βασιλιάς προς τον οποίο απευθύνονταν οι στασιαστές για να τους στηρίξει δίστασε και τελικά δεν θέλησε να συμπαραταχθεί με τους κινηματίες, πράγμα που θα είχε αργότερα καθοριστικό ρόλο για την τύχη της βασιλείας στην Ελλάδα, αφού με το να αρνηθεί την στήριξη σε ένα τόσο ριψοκίνδυνο διακύβευμα και σε μία κρίσιμη για τη χώρα και το λαό ώρα, έμεινε αδρανής και έχασε κι άλλους οπαδούς του στην Ελλάδα.

Το κίνημα του Ναυτικού κινητοποίησε ευθύς αμέσως τον χουντικό μηχανισμό, ο οποίος προέβη σε επιπρόσθετες εκκαθαρίσεις του στόλου. Στον συνολικό κατάλογο των συλληφθέντων, κρατουμένων, εξόριστων και βασανισμένων προστέθηκαν άλλοι 75 αξιωματικοί του Ναυτικού, εκ των οποίων οι 59 ήταν εν ενεργεία. Τραγική φιγούρα αυτών των διωγμών που υπέστησαν αξιωματικοί του Ναυτικού και γενικότερα των ενόπλων δυνάμεων ήταν ο Σπύρος Μουστακλής. «…Ο Σπύρος Μουστακλής ήταν ταγματάρχης και ήταν από τους ελάχιστους αξιωματικούς του πεζικού που συμμετείχε στις προετοιμασίες για το κίνημα του Ναυτικού. Μετά την αποκάλυψη του κινήματος, η ΕΤΑ ΕΣΑ, τον συνέλαβε και τον μετέφερε στα κρατητήρια της, όπου βασανίστηκε απάνθρωπα για 47 ημέρες, περισσότερο ίσως από κάθε άλλο αξιωματικό που ενεπλάκη στο κίνημα. Κατά τη διάρκεια των βασανιστηρίων από ένα βίαιο χτύπημα στην καρωτίδα έπαθε εγκεφαλικό. Το εγκεφαλικό του προκάλεσε ολική παραλυσία και η υγεία του δεν αποκαταστάθηκε μέχρι το τέλος της ζωής του…». Β. Καραμανωλάκης, Η στρατιωτική δικτατορία 1967-1974, «Τα Νέα», σειρά έξι στιγμές του 20^ου αιώνα, βιβλίο 6, σ.140)
Όταν άρχισαν τα γεγονότα στην Κύπρο, που ήταν μια από τις πιο μαύρες σελίδες της ιστορίας της Ελλάδας, το Ναυτικό συμμετείχε σε αποβατικές επιχειρήσεις. Κατά την επίθεση στην Κύπρο, πρώτα θύματα για το Ναυτικό υπήρξαν οι δύο τορπιλάκατοι «Τ1» και «Τ3». «…Τα ξημερώματα της 20 ης Ιουλίου 1974, με την εμφάνιση της τουρκικής ναυτικής δύναμης του ΑΤΤΙΛΑ έξω από την Κερύνεια, απέπλευσαν, αλλά η αμυντική τους προσπάθεια καταπνίγηκε από την έντονη αεροπορική επίθεση, εκεί σκοτώθηκε ο Κυβερνήτης της «Τ3» υποπλοίαρχος ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΤΣΟΜΑΚΗΣ μαζί με όλο το πλήρωμα. Επίσης την ίδια μέρα, το αρματαγωγό «ΛΕΣΒΟΣ», με κυβερνήτη τον πλωτάρχη ΕΛΕΥΘΕΡΙΟ ΧΑΝΔΡΙΝΟ, στην Πάφο, βομβάρδισε επί ώρα τον τομέα της τουρκικής στρατιωτικής δύναμης που στάθμευε στο νησί, κάτω από το ενετικό φρούριο της πόλης, μέχρι την τελική παράδοση της πόλης. Έτσι κλείνει ο κύκλος δράσης του ΠΝ στα χρόνια της επτάχρονης δικτατορίας αλλά και της καταστροφικής πολιτικής στο ζήτημα της Κύπρου αφήνωντας πίσω 200.000 μετανάστες Ελληνοκύπριους.
Το σημαντικότερο αποτέλεσμα του κινήματος του Ναυτικού, ήταν η ανανέωση της αντίστασης, αφού από το 1971 η δικτατορία είχε δώσει την αίσθηση ότι είχε εδραιωθεί και ότι όλες οι ένοπλες δυνάμεις ήταν με το μέρος της. Το κίνημα του Ναυτικού αναπτέρωσε τις ελπίδες των Ελλήνων που είδαν για πρώτη φορά το κύρος της χούντας να πλήττεται από τις ίδιες τις ένοπλες δυνάμεις. Το Ναυτικό και οι αξιωματικοί που πήραν μέρος στο κίνημα και αγωνίστηκαν για δημοκρατία απέδειξαν πως η Ελλάδα στην πορεία της ιστορίας της, περπατάει δίπλα με τη ναυτική παράδοση. Η κίνηση αυτή γέμισε με θάρρος τον ελληνικό λαό, που στους επόμενους μήνες βγήκε ολοκληρωτικά στους δρόμους ζητώντας δημοκρατία, ψωμί, παιδεία και ελευθερία. Το κίνημα του Ναυτικού και η ανταρσία του αντιτορπιλικού «Βέλος» με το πλήρωμα του και τον θρυλικό κυβερνήτη του Νίκο Παππά, γιορτάζονται και τιμώνται μέχρι σήμερα.