»Εδώ ’ναι το πικρό το χώμα του Διστόμου…»

»Εδώ ‘ναι το πικρό χώμα του Διστόμου», ξεκινούσε το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου με τίτλο »Επίγραμμα για το Δίστομο» και συνέχιζε…

»Ω, εσύ διαβάτη, όπου πατήσεις, να προσέχεις —
εδώ πονά η σιωπή, πονάει κι η πέτρα κάθε δρόμου
κι απ’ τη θυσία κι απ’ τη σκληρότητα του ανθρώπου.
Εδώ μια στήλη απλή, μαρμάρινη, όλη κι όλη
με ονόματα σεμνά, κι η Δόξα τα ανεβαίνει
λυγμό-λυγμό, σκαλί-σκαλί, μεγίστη σκάλα.

Η ημερομηνία αυτή είναι μαύρη και αναδεικνύει το τι πρεσβεύει ο φασισμός και ο ναζισμός και το τι ακριβώς εγκλήματα έκανε στη χώρα μας καθώς σαν σήμερα, στις 10 Ιουνίου 1944, πραγματοποιήθηκε ένα από τα σκληρότερα εγκλήματα του Ναζισμού, με τη σφαγή του Δίστομου. Στις 10 Ιουνίου 1944, ο λοχαγός των SS Φριτς Λάουτενμπαχ, έλαβε διαταγή να μετακινήσει τον λόχο του από την Λιβαδειά προς τα χωριά Δίστομο, Στείρι και Κυριάκι με σκοπό τον εντοπισμό ανταρτών του ΕΛΑΣ. Ακολουθώντας τη τακτική της παραπλάνησης του αντιπάλου, οι Γερμανοί είχαν δύο επιταγμένα Ελληνικά φορτηγά γεμάτα με άνδρες των SS μεταμφιεσμένους σε χωρικούς, που προπορεύονταν της κύριας φάλαγγας. Την ίδια στιγμή ο 10ος και 11ος λόχος του 3ου τάγματος από την Άμφισσα κατευθυνόταν προς το Δίστομο για να συναντήσουν τον 2ο λόχο.

Οι τρεις λόχοι συναντήθηκαν χωρίς να έχουν εντοπίσει αντάρτες εκτός από 18 παιδιά που κρύβονταν σε γύρω στάνες.Όταν αυτά φοβισμένα επιχείρησαν να φύγουν οι Γερμανοί άνοιξαν πυρ και σκότωσαν τα 6 από αυτά. Οι Ναζί μπήκαν στο Δίστομο και εκφοβίζοντας τους χωρικούς έμαθαν ότι υπήρχαν αντάρτες στο Στείρι. Ο 2ος λόχος κατευθύνθηκε προς το Λιθαράκι, μία περιοχή του Στειρίου, όπου έπεσε σε ενέδρα των ανταρτών του 11ου λόχου του 3ου τάγματος του 34ου συντάγματος του ΕΛΑΣ. Η μάχη του Στειρίου ήταν σκληρή και έληξε με την επικράτηση των ανταρτών και την οπισθοχώρηση των Γερμανών Ναζί. Για λόγους αντεκδίκησης και τιμωρίας για την αντίσταση των ΕΛΑΣιτών, λόχος της Αστυνομικής Τεθωρακισμένης Μεραρχίας Γρεναδιέρων των Ες Ες άρχισε την σφαγή όσων κατοίκων έβρισκαν στο Δίστομο παρόλο που τα ναζιστικά στρατεύματα δεν δέχτηκαν κάποια πρόκληση από το συγκεκριμένο χωριό. Η μανία των Ναζί ήταν μεγάλη και ο απολογισμός τραγικός καθώς οι ναζιστές δεν έδειξαν έλεος ούτε στα γυναικόπαιδα ούτε στους ηλικιωμένους. Τον ιερέα του χωριού τον αποκεφάλισαν, βρέφη εκτελέστηκαν και γυναίκες βιάστηκαν πριν θανατωθούν. Η σφαγή σταμάτησε τη νύχτα, λίγο πριν επιστρέψουν τα γερμανικά ναζιστικά στρατεύματα στη Λιβαδειά, καίγοντας πρώτα τα σπίτια του χωριού. Οι εκτελέσεις συνεχίστηκαν και κατά την επιστροφή των Γερμανών στην βάση τους, καθώς σκότωναν όποιον άμαχο έβρισκαν στον δρόμο τους.

Οι νεκροί του Δίστομου έφτασαν τους 228, εκ των οποίων οι 117 γυναίκες και 111 άντρες, ανάμεσά τους 53 παιδιά κάτω των 16 χρόνων. Ο απεσταλμένος του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού Eλβετού, George Wehrly, μιλάει για 600 νεκρούς στην ευρύτερη περιοχή, με πτώματα να κρέμονται ακόμα και από δέντρα περιμετρικά του δρόμου που οδηγεί στο χωριό. Η φωτογραφία με τη μαυροφορεμένη δακρυσμένη γυναίκα, αποτελεί τομή της τραγωδίας που έκανε το γύρο του κόσμου. Η γυναίκα -σύμβολο της Σφαγής του Δίστομου, Μαρία Παντίσκα και απεικονίζεται λίγους µήνες µετά τη Σφαγή, από τον Dmitri Κessel, ανταποκριτή του περιοδικού «Life» που επισκέφθηκε το Δίστοµο για ρεπορτάζ και απαθανάτισε τη Μαρία Παντίσκα να στέκεται όρθια μπροστά σε µία σκάφη και να πλένει τα µαύρα ρούχα της στην αυλή. Η φωτογραφία δηµοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό «Life» στις 29 Νοεµβρίου του 1944 με τίτλο του κειµένου ήταν «Τι έκαναν οι Γερµανοί στην Ελλάδα»