Louise Michel: Η Κόκκινη Παρθένα της μαύρης σημαίας – Της Κατερίνας Δήμτσα

Η Louise Michel, η “Vierge Rouge (Κόκκινη Παρθένα)”, η “Pétroleuse (ονομασία των γυναικών οπαδών της Παρισινής Κομμούνας, σύμφωνα με φήμες της εποχής)” αποτέλεσε τη ζωντανή απόδειξη πως τα γλυκά συναισθήματα αλτρουισμού κι ενσυναίσθησης , μπορούν να μετουσιωθούν σε πείσμα και σκληρή αγωνιστικότητα. To “πώς” γίνεται αντιληπτό ακόμα και με ένα επιδερμικό ξεφύλλισμα της ζωής της.

Γεννημένη το 1830, η αγάπη και η κατανόηση που έδειχνε στους καταπιεσμένους, σε ανθρώπους και ζώα εκδηλώθηκε από νωρίς. Η συμπόνια της προς όσους υποφέρουν μεγάλωνε όσο μεγάλωνε κι αυτή. Αυτό μαζί με το ένστικτο της εξέγερσης ενάντια στις κοινωνικές ανισότητες, την οδήγησε στο δρόμο της αναρχίας. Έφηβη, στέλνει τους πρώτους της στίχους στον Βίκτωρα Ουγκώ, που της απαντά ενθαρρύνοντάς την. Θα διατηρήσει αλληλογραφία μαζί της για είκοσι ολόκληρα χρόνια. Τον Ιανουάριο του 1853, είκοσι δύο ετών πλέον, διορίζεται δασκάλα στο Audelancourt. Αφιερώνεται σ’ ένα σύστημα διδασκαλίας που στηρίζεται στην παρατήρηση της Φύσης, κάτι σχεδόν πρωτοφανές για την εποχή εκείνη και που μαζί με τις πολιτικές της αντιπαραθέσεις έχει ως αποτέλεσμα να την καταγγείλουν οι ζηλόφθονες συναδέλφισσές της. Πηγαίνει στο Παρίσι τρία χρόνια αργότερα, όπου γίνεται παιδαγωγός της Σολάνζ Σάνδης

Στις 14 Ιουλίου 1870 ξεσπά πόλεμος ανάμεσα στη Γαλλία και τη Γερμανία. Το Παρίσι πολιορκείται από τον πρωσικό στρατό. Τότε συλλαμβάνεται για πρώτη φορά.  Μετά την αποφυλάκισή της, η δράση της συνεχίζεται. Προσχωρεί στην ηγεσία της Επιτροπής Επαγρύπνησης των Γυναικών της Μονμάρτρης.  Τον Ιανουάριο του 1871, το Παρίσι παραδίνεται στους Πρώσους. Οι Γάλλοι έχουν το δικαίωμα να εκλέξουν μια νέα κυβέρνηση. Σ’ αυτή την κυβέρνηση επικρατούν οι μοναρχικοί, που σχεδιάζουν να ανατρέψουν την εθνοφρουρά και να συλλάβουν τους δημοκράτες. Αποτυγχάνουν, καθώς ο κόσμος ξεσηκώνεται, και κατορθώνουν να διαφύγουν στις Βερσαλλίες. Στις 18 Μαρτίου 1871, ο λαός του Παρισιού διεκδικεί ξανά την πόλη, αυτή τη φορά για τον εαυτό του.

Είναι μια κοινωνική επανάσταση, που προσπαθεί να εγκαθιδρύσει την ελευθερία και την ισότητα για το λαό του Παρισιού. Η Michel όπως πολλοί άλλοι, συμμετέχει με όλη της την ψυχή, αποτελεί ένα από τα πιο ακραία μέλη της κοινότητας, χωρίς να διστάζει να πολεμήσει για αλλαγή. Έγραψε «Ω, είμαι άγρια εντάξει, μου αρέσει η μυρωδιά της πυρίτιδας… αλλά πάνω απ ‘όλα, είμαι αφοσιωμένη στην επανάσταση».  Μετά την πτώση της Παρισινής Κομμούνας, παραδίδεται στις αρχές , ενώ στις τις 16 Δεκεμβρίου του 1871, στην ηλικία των τριάντα έξι, δικάζεται από την Κυβέρνηση των Βερσαλλιών. Καταδικάστηκε σε ισόβια απέλαση και στις 8 Αυγούστου του 1873 ξεκίνησε το ταξίδι της στη Νέα Καληδονία.

Η περίοδος της εξορίας

Η ιστορία της εξορίας της Michel στη Νέα Καληδονία είναι εξίσου ενδιαφέρουσα με τη συμμετοχή της στην Κομμούνα. Η υποστήριξή της προς τον γηγενή πληθυσμό Kanak στην εξέγερσή τους εναντίον των Γάλλων, καθώς και η αλληλεγγύη που εξέφρασε στους εξεγερμένους Αλγερινούς της εξέγερσης του Kabyle του 1871 μαρτυρά τον βαθύ αντιρατσισμό της.

Κατά τη διάρκεια της εξορίας της, η Louise Michel βυθίστηκε στην ιστορία και τον πολιτισμό των Kanak, προσπάθησε να μάθει τη γλώσσα τους κι εργάστηκε ως δασκάλα, διδάσκοντας τόσο Γάλλους εποίκους όσο και γηγενείς πληθυσμούς.

Επέστρεψε στη Γαλλία μετά από χάρη στα μέσα του 1880,και άρχισε να δίνει ομιλίες σε όλη την Ευρώπη προωθώντας τον αναρχισμό και το μέλλον «χωρίς εκμεταλλευτές και χωρίς εκμετάλλευση». Ηγήθηκε διαδηλώσεων και ταραχών, κυματίζοντας περήφανα μια μαύρη σημαία που θα γινόταν σύμβολο του αναρχικού κινήματος, αλλά συνελήφθη και πάλι το 1882, ενώ το 1883 της δόθηκε ποινή έξι ετών μοναχικής κράτησης για τη συμμετοχή της σε συλλαλητήριο ανέργων. Απελευθερώθηκε το 1886. Μετά από περαιτέρω διαμάχες με τις γαλλικές αρχές, κατέφυγε στο Λονδίνο το 1890 για πέντε χρόνια, όπου και άνοιξε τη Διεθνή Σχολή Αναρχικών για τα παιδιά πολιτικών εξόριστων. Επέστρεψε στη Γαλλία το 1895, συνέχισε να γράφει για την πολιτική μέχρι το θάνατό της .Η επαναστάτρια πέθανε στις 9 Ιανουαρίου 1905 σε ηλικία 74 ετών.

Μια δυναμική πολιτική σκέψη

Το 1905, χρονιά θανάτου της L.Michel, κανείς δεν προσωποποιούσε καλύτερα το σύμβολο, ή μάλλον τη ρομαντική πτυχή, της επανάστασης. Η ίδια δηλώνει στα Aπομνήμονεύματά της πως ήταν αναρχική, με αυτή την αόριστη και έμφυτη συμπάθειά της για τους καταπιεσμένους και την αφοσίωσή της σε μια επανάσταση ουτοπίας. Απέρριψε σθεναρά οποιαδήποτε μορφή ορθοδοξίας, ταγμένη υποστηρικτής του συναισθήματος και της δράσης έναντι των ιδεών – πράξεις όχι λόγια, ένας αναρχισμός δηλαδή συναισθηματικός παρά θεωρητικός (Lawry & Gunter). Η ηρωίδα μπορεί να ειδωθεί καλύτερα από την πλευρά ενός οραματιστή. Ωστώσο, αυτό δε σημαίνει πως δεν ανέπτυξε σημαντική δράση, αναφερόμενη σε συγκεκριμένες πολιτικές και οικονομικές ιδέες και πρακτικές, αντλώντας από μια πνευματική κληρονομιά που περιλαμβάνει τα έργα των κομμουνιστών στοχαστών και αντηχεί τις τυπικές αρχές του γαλλικού σοσιαλισμού.

Η γαλλική εφημερίδα  “La Revolution Sociale” τύπωσε το “πρόγραμμα” της Michel, που συνοψίζεται στη φράση “από τον καθένα σύμφωνα με τις δυνάμεις του, για τον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του”. Αναλυτικότερα, η επαναστάτρια πίστευε βαθιά πως η κοινωνία δεν είναι ούτε έμφυτη, ούτε άμεση, αλλά μια ανθρώπινη εφεύρεση με σκοπό την πάλη με όσα έρχονται από τη φύση σε διαφορετική περίπτωση. Πάνω απ ‘όλα, για την Louise, η κοινωνία πρέπει να ωφελεί τους αδύναμους και να τους περιβάλλει με μια ιδιαίτερη φροντίδα, ώστε να αντισταθμίσει το εσωτερικευμένο αίσθημα κατωτερότητας που τυχόν κοινωνικά τους δημιουργήθηκε. Στόχος των στοχασμών της υπήρξε η θεμελίωση ενός κοινωνικού συστήματος, όπου όποιος μετέχει, εφόσον προσφέρει όσα μπορεί από αφοσίωση και δράση, θα λαμβάνει όσα χρειάζεται.

“Αφήστε το τραπέζι να στρωθεί για όλους, αφήστε το κάθε άτομο να έχει το δικαίωμα και τα μέσα για να καθίσει στο κοινωνικό συμπόσιο. Αφήστε όλους να γευματίσουν στο δείπνο, εκφράζοντας την όρεξή του, χωρίς κανείς να μετράει το μέγεθος της μερίδας του ανάλογα με το ποσό που μπορεί να πληρώσει.” γράφει η ίδια στα Aπομνημονεύματά της. Ένα σταθερό θέμα στην πολιτική της σκέψη, που γεννήθηκε από τις εμπειρίες της το 1871, ήταν η υποστήριξη ενός είδους φεντεραλισμού, συνδεδεμένου με τις παραδοσιακές και σύγχρονες αντιλήψεις του κομμουνισμού. “Εμείς οι επαναστάτες δεν κυνηγάμε απλώς ένα άλικο λάβαρο. Αυτό που επιδιώκουμε είναι η αφύπνιση των ελευθεριών, παλαιών ή νέων”.

Η φεμινίστρια

Tο έτος 1869 έγινε μέλος της φεμινιστικής ομάδας Société pour la Revendication du Droits Civils de la Femme (Εταιρεία Απαίτησης Πολιτικών Δικαιωμάτων των Γυναικών). Το κύριο επίκεντρο της ομάδας ήταν το θέμα της βελτίωσης της εκπαίδευσης των κοριτσιών, αποτρέποντάς τους να στραφούν στην πορνεία. Αργότερα εκείνο το έτος δημοσίευσαν το μανιφέστο Revendication des Droits de la Femme (Απαίτηση των Δικαιωμάτων της Γυναίκας), όπου όχι μόνο υποστηρίχθηκε η εκπαίδευση των γυναικών, αλλά και ότι ο γάμος πρέπει να είναι δωρεάν και οι άνδρες δεν πρέπει να έχουν δικαιώματα ιδιοκτησίας έναντι των γυναικών.

Η φεμινιστική σκέψη της Michel απλή στον πυρήνα της, αλλά ταυτόχρονα ευρεία, σύνθετη και πολυσήμαντη: Το πρώτο πράγμα που πρέπει να αλλάξει είναι η σχέση μεταξύ των φύλων. Θα έπρεπε να περπατάμε μαζί. Αντ ‘αυτού υπάρχει ανταγωνισμός, που θα διαρκέσει όσο το «ισχυρότερο» μισό ελέγχει, ή πιστεύει ότι ελέγχει, το «πιο αδύναμο» μισό. Από το 1880 κι έπειτα η Michel γίνεται μεγαλύτερη υπέρμαχος των δικαιωμάτων των γυναικών, μένοντας πιστή σε μια οπτική ουσίας της πολιτικής στάσης των φύλων.

Αναλυτικότερα με δικά της λόγια, από τα Απομνημονεύματά της:

“Εμείς οι γυναίκες έχουμε όπλα, τα όπλα των σκλάβων, σιωπηλά και τρομερά. Κανείς δεν χρειάζεται να τα βάλει στα χέρια μας. Εχει ήδη γίνει.(…)
Παραδέχομαι ότι και ένας άντρας υποφέρει σε αυτήν την καταραμένη κοινωνία, αλλά καμία θλίψη δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτήν μιας γυναίκας. Στο δρόμο, είναι εμπόρευμα. Στις μονές, όπου κρύβεται σαν σε τάφο, η άγνοια την δεσμεύει και οι κανόνες κονιορτοποιούν την καρδιά και τον εγκέφαλό της. Στον κόσμο, λυγίζει κάτω από τη θλίψη. Στο σπίτι της, τα βάρη της την συνθλίβουν. Και οι άντρες θέλουν να την κρατήσουν έτσι. Δεν θέλουν να καταπατήσει ούτε τους ρόλους τους ούτε τους τίτλους τους.
Μείνετε ήσυχοι «κύριοι». Δεν χρειαζόμαστε κανέναν από τους τίτλους σας για να αναλάβουμε τους ρόλους σας όταν τούτο μας ικανοποιεί. Κάντε ό,τι θέλετε μαζί τους. Είναι πολύ ελαττωματικοί και περιορισμένοι για τις γυναίκες. Αυτό που θέλουμε είναι η γνώση και η εκπαίδευση και η ελευθερία. Γνωρίζουμε ποια είναι τα δικαιώματά μας και τα απαιτούμε. Δεν στεκόμαστε δίπλα σας παλεύοντας τον υπέρτατο αγώνα; Δεν είστε αρκετά δυνατοί, άνδρες, για να κάνετε μέρος αυτού του υπέρτατου αγώνα τον αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών; Και τότε άνδρες και γυναίκες μαζί θα αποκτήσουν τα δικαιώματα όλης της ανθρωπότητας.”

Η Louise Michel υπήρξε μια αξιομνημόνευτη γυναίκα. Μα και πολλά παραπάνω από αυτό. Υπήρξε σύμβολο. Υπήρξε και θα υπάρχει, ως η  απόδειξη πως η κοινωνική ευαισθησία κι ο αλτρουισμός, πέρα από το ρομαντικό τους πρόσωπο, έχουν κι ένα πρόσωπο δυναμικό και μαχητικό, που μπορεί να λάμψει, αν όχι αλλάζοντας τον κόσμο, τουλάχιστον σημαδεύοντας ανεξίτηλα ένα μέρος της πορείας του.

Βιβλιογραφία/ Πηγές:

• “The Red Virgin: Memoirs of Louise Michel” – L. Michel, editors B. Lowry & El. Gunter
• “Η κόκκινη Παρθένα” -ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 69, Φεβρουάριος 2008
• «Louise Michel, the Paris Commune, and Icaria: Europe’s Social Question and the Legacy of French Communalism” – C. Harison
• “Louise Michel’s story” by-Women who past by

Πηγή εικόνων: rassias.gr, 3pointmagazine.gr