Αφιέρωμα στον Ελληνικό Εμφύλιο και την ένοπλη πάλη του ΚΚΕ/ΔΣΕ: Μέρος Γ’: Το κρίσιμο 1946 και οι πρώτες συγκρούσεις

Στις 5 Ιανουαρίου του 1945 και αφού η σύγκρουση των Δεκεμβριανών άρχισε πλέον να είναι προδιαγεγραμμένη, έγινε μία γενική επίθεση του Σκόμπυ, ο οποίος και πέτυχε να υπερφαλαγγίσει, από βορρά, την πρωτεύουσα και, συγχρόνως, να καταλάβει το κενό Φαλήρου-Μοσχάτου, αποκόπτοντας ουσιαστικά τον Πειραιά. Ήδη οι εγκλωβισμένοι ελασίτες  πέτυχαν να απαγκιστρωθούν, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί, από τις θέσεις τους και το πρωί της προηγούμενης μέρας άρχισαν να υποχωρούν προς τα βόρεια, με επίκεντρο τη Λαμία. Έτσι ο στρατηγός Σκόμπυ έσπευσε να εκδώσει την ίδια μέρα (5 Ιανουαρίου), ανακοινωθέν, με το οποίο αναγγέλλει θριαμβευτικά ότι «αι μάχαι εις τας Αθήνας και τον Πειραιά κατέπαυσαν». Στις 12 Ιανουαρίου επιτεύχθηκε συνάντηση του στρατηγού Σκόμπυ με εκπροσώπους του ΕΛΑΣ με σκοπό την αναζήτηση τρόπων τερματισμού των εχθροπραξιών. Κατά τις σκληρές διαπραγματεύσεις, που έγιναν, ο ΕΛΑΣ ανέλαβε την υποχρέωση να αποσυρθεί από την Αττική και τη Θεσσαλονίκη (σε βάθος 30 χλμ.) και να εγκαταλείψει, επίσης, τη Βοιωτία και την Εύβοια, τις επαρχίες Φαρσάλων, Δομοκού και Βόλου, τμήμα της Φωκίδας και της Φθιώτιδας και ολόκληρη τη Β. Πελοπόννησο πέρα από τη γραμμή Πύργου-Άργους.

Στις 12 Φεβρουαρίου 1945 υπογράφηκε στο υπουργείο Εξωτερικών μεταξύ της κυβέρνησης Πλαστήρα και του ΕΑΜ η συμφωνία της Βάρκιζας που προέβλεπε, μεταξύ άλλων, τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, αποκατάσταση πολιτικών ελευθεριών, αμνηστία των πολιτικών εγκλημάτων, λύση του πολιτειακού με δημοψήφισμα και διενέργεια εκλογών. Κάποια από τα καίρια άρθρα αυτής της συμφωνίας αξίζει να τα αναφέρουμε για να γίνει αντιληπτή η σημαντικότητά τους:

• Άρθρο 1  –«Η κυβέρνηση θα εξασφαλίσει  την ελευθέραν εκδήλωσιν των πολιτικών και κοινωνικών φρονημάτων των πολιτών, καταργούσα πάντα τυχόν προηγούμενον ανελεύθερον  Νόμον… Την απροσδόκητον λειτουργίαν των ατομικών ελευθεριών, ως του συνέρχεσθαι, του συνεταιρίζεσθαι και της δια τύπου εκφράσεως των στοχασμών. Ειδικότερον η κυβέρνησις θα αποκαταστήση πλήρως τας συνδικαλιστικάς ελευθερίας».

• Άρθρο 4   -«Άπαντες οι πολίται οι συλληφθέντες παρά του ΕΛΛΑΣ ή της Εθνικής Πολιτοφυλακής ή του ΕΛΑΝ, ανεξαρτήτως ημερομηνίας συλλήψεως, θα αφεθούν αμέσως ελεύθεροι. Όσοι τυχόν κρατούνται με την κατηγορίαν ότι είναι δοσίλογοι ή ένοχοι αδικημάτων θα παραδοθούν εις την δικαιοσύνην του κράτους, ίνα δικαστούν υπό των αρμοδίων κατά Νόμον δικαστηρίων».

• Άρθρο 6 -«Αποστρατεύονται οι ένοπλοι δυνάμεις Αντιστάσεως και συγκεκριμένως ο ΕΛΑΣ, τακτικός και εφεδρικός, το ΕΛΑΝ και η Εθνική Πολιτοφυλακή»

• Άρθρο 7    -«Όσον αφορά την εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού και των Σωμάτων Ασφαλείας, αναγράφεται στη Συμφωνία ότι: «Κριτήρια της εκκαθαρίσεως θα είναι η επαγγελματική επάρκεια, ο χαρακτήρ και το ήθος, η συνεργασία μετά του εχθρού και η χρησιμοποίησις του υπαλλήλου ως οργάνου της δικτατορίας».

Έπειτα από 4 μέρες από την συμφωνία της Βάρκιζας στις 16 Φεβρουαρίου, ο στρατηγός Σαράφης και ο καπετάνιος Άρης Βελουχιώτης, με ημερήσια διαταγή τους, κάλεσαν τους ΕΛΑΣίτες να παραδώσουν τον οπλισμό τους. Την ίδια μέρα το απόγευμα επιβεβαιώθηκε και η επίσημη διάλυση του ΕΑΜικού κράτους στα Τρίκαλα, με την άφιξη στην Αθήνα της εκεί ηγεσίας του λαϊκού κινήματος και με την υπογραφή  της προηγούμενης μέρας του πρωτοκόλλου παράδοσης του οπλισμού του στον Άγγλο ταξίαρχο Άικεχεντ (100 κανόνια, 419 πολυβόλα, 48.973 τουφέκια και πιστόλια). Ο απολογισμός των θυμάτων της εμφύλιας συγκρούσεις υπολογίζεται σε 5.200 (συμπεριλαμβανομένων και των αμάχων), με 1.000 νεκρούς και 3.000 τραυματίες του ΕΛΑΣ και με συνολικές απώλειες του Στρατού 3.480 άντρες- αιχμάλωτοι Άγγλοι 1.000. Μία κίνηση που προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις στο πανελλήνιο ήταν όταν στις 2 Μαρτίου ο στρατηγός Θ. Πετζόπουλος πήγε στην Τρίπολη για να επιβάλλει την κρατική εξουσία. Ωστόσο κρυπτόμενος  πίσω από το πρόσχημα αυτό και παρά τις διαμαρτυρίες του Εισαγγελέα, απελευθέρωσε όλους τους κρατούμενους ταγματασφαλίτες και δοσίλογους, που κρατούνταν στις φυλακές, κατά παλιά εντολή του Υπουργού Π. Κανελλόπουλου, εν αναμονή της δίκης τους…

Η συμφωνία έπειτα από αυτό το γεγονός, δεν εφαρμόστηκε ποτέ, καθώς έτσι περίπου 30.000 φίλοι, μέλη και μαχητές του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΚΚΕ δεν αφοπλίστηκαν ολοκληρωτικά. Ο ΕΛΑΣ. τήρησε αρχικά κατά γράμμα τη συμφωνία πιστεύοντας πως θα γίνει σεβαστή η συμφωνία για τη λήξη των πολιτικών παθών εκατέρωθεν. Όμως ο αριστερός τύπος καταδιώκεται. Αριστεροί, κομμουνιστές, δημοκρατικοί ή αντιβασιλικοί φρονούντες  δολοφονούνται στους δρόμους της Αθήνας ή στα μπουντρούμια των Αστυνομικών Τμημάτων. Ακολούθησαν διώξεις κομμουνιστών, αντιβασιλικών και φιλελεύθερων πολιτών κατά παραβίασης της συμφωνίας και η κυβέρνηση δεν προχώρησε σε γενική αμνηστία και ανέχτηκε τη δράση παρακρατικών οργανώσεων στην ύπαιθρο, όπου ακόμη ίσχυε ο στρατιωτικός νόμος, εναντίον πρώην μελών του ΕΛΑΣ αρχικά και των αντιπάλων της μοναρχίας κατόπιν. Η δράση αυτή, που έγινε γνωστή, ως Λευκή τρομοκρατία προκάλεσε τη δημιουργία ομάδων αυτοάμυνας, αρχικά όμως χωρίς την κάλυψη του ΚΚΕ το οποίο είχε λάβει εντολή από τη Μόσχα να μην συνεχίσει την σύρραξη.

Ο Άρης Βελουχιώτης ήρθε τότε σε ανοιχτή σύγκρουση και ρήξη με την ηγεσία του ΚΚΕ εξαιτίας της άρνησής του να παραδώσει τα όπλα μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας. Ύστερα από την σύναψη της συμφωνίας της Βάρκιζας συνέχισε την αγωνιστική δράση του, ιδρύοντας το Μέτωπο Εθνικής Ανεξαρτησίας (ΜΕΑ) και τον νέο ΕΛΑΣ με στόχο τον αγώνα εναντίον των Άγγλων και της νέας ελληνικής κυβέρνησης. Ο Βελουχιώτης, μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας (12 Φεβρουάριου 1945) υπέγραψε με τον στρατιωτικό αρχηγό του ΕΛΑΣ, Στέφανο Σαράφη, την αποστράτευση των ανταρτικών ομάδων, κατηγόρησε όμως με δριμύτητα την πολιτική ηγεσία του ΕΑΜ για την εσφαλμένη τακτική της, που, κατά την άποψη του, οδηγούσε στην εγκαθίδρυση των Άγγλων στην Ελλάδα και στη δίωξη των αγωνιστών του ΕΑΜ. Στις 24 Μαρτίου 1945 στέλνει γράμμα στα μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ:

«Η «διαφώτιση» του λαού, των οπαδών του ΕΑΜ και των οπαδών και μελών του ΚΚΕ επί της «αναγκαιότητας» της πολιτικής της Βάρκιζας είναι αστεία κυριολεκτικά και κανένα μέλος του ΚΚΕ δεν την πιστεύει. Μα και τι διαφώτιση να γίνει; Κατά ποιο ταχυδακτυλουργικό τρόπο θα μπορούσε το άσπρο να γίνει μαύρο;»

Τελικά στο Γαρδίκι, παρά την αρχική αποδοχή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, διακήρυξε την ανάγκη να συνεχιστεί ο αγώνας εναντίον του νέου ζυγού, η ενέργειά του όμως αυτή προκάλεσε την αντίδραση όχι μόνο της ελληνικής κυβέρνησης, αλλά και της ηγεσίας του ΚΚΕ. Στις 29 Μαΐου του 1945 μεταφέρθηκε αεροπορικώς από την Κέρκυρα , στις φυλακές της οποίας κρατούνταν, ο Νίκος Ζαχαριάδης, που είχε συλληφθεί επί δικτατορίας και παραδόθηκε στη συνέχεια στους ΝΑΖΙ. Η σχετική είδηση είχε προκαλέσει ιδιαίτερη συγκίνηση μεταξύ του λαού, του οποίου το φρόνημα στηρίζεται κι από τη στάση του πολέμαρχου Άρη Βελουχιώτη, που κυριολεκτικά δεσπόζει στην περιοχή της Πίνδου. Οι κομμουνιστές δέχτηκαν πίσω με ενθουσιασμό τον Ζαχαριάδη ως πραγματικό Μεσσία, ο οποίος αυτόματα βρέθηκε επικεφαλής τόσο του ΚΚΕ όσο και ολόκληρου του Αντιστασιακού κινήματος.

Το ΚΚΕ, με τον Νίκο Ζαχαριάδη πλέον στο τιμόνι του κόμματος, εξαιτίας της παρέκκλισης του Βελουχιώτη από την κομματική γραμμή,  τον κατήγγειλε ανοιχτά με κατηγορίες όπως «τυχοδιωκτικό και ύποπτο στοιχείο» βγάζοντας απόφαση με σύνθημα «ούτε φαί, ούτε νερό στον Μιζέρια» (προπολεμικό παρατσούκλι του Άρη). Στο τέλος το ΚΚΕ τον διέγραψε και από μέλος του. Η απόφαση του ΚΚΕ για διαγραφή του Βελουχιώτη ανακοινώθηκε την ίδια μέρα με την αυτοκτονία του στη Μεσούντα.

Στις 16 Ιουνίου έχασε τη ζωή του ο Καπετάνιος του Γενικού  Στρατηγείου του ΕΛΑΣ και μία από τις πιο ηγετικές φυσιογνωμίες της Εθνικής Αντίστασης του 1941-1944, Άρης Βελουχιώτης. Το τραγικό τέλος του σπουδαίου κομμουνιστή και πατριώτη, ήρθε 7 μόλις μέρες μετά την  αποκήρυξη του από το ΚΚΕ, που, ως «κεραυνός εν αιθρία», έθεσε εκτός Κόμματος και ερήμην του τον λαοφιλή και πανίσχυρο άλλοτε Καπετάνιο, με προσωπική δήλωση του Νίκου Ζαχαριάδη.

Στις 15 Ιουνίου 1945 ο Άρης Βελουχιώτης είχε κυκλωθεί στη Χαράδρα του Φάγκου (Αχελώος Ποταμός) στο χωριό Μεσούντα του Ν. Άρτας, δυτικά από ομάδες της «Εθνοφυλακής», που είχαν σταλεί για να τον συλλάβουν με επικεφαλής τον οπλαρχηγό Βόιδαρο (120 άτομα). Μετά από πολύωρη μάχη με την Εθνοφυλακή, η αντίσταση της ομάδας του Άρη κάμφθηκε και οι σύντροφοι του, προσπαθώντας να αποφύγουν την ενέδρα των κυβερνητικών, διασκορπίστηκαν. Μέχρι το 2004, στην επίσημη ιστοριογραφία υπήρχαν διχογνωμίες αν ο Άρης Βελουχιώτης αυτοκτόνησε ή αν εκτελέστηκε από το απόσπασμα καταδίωξης. Η μοναδική υπάρχουσα μαρτυρία του αυτόπτη μάρτυρα Άγγελου Λύκκα από την Ελάτη Άρτας, για τον θάνατο του Άρη Βελουχιώτη, καταγράφηκε το έτος 1982 σε συνέντευξη στον  Χαράλαμπο Γκούβα και έχει δημοσιευθεί στο βιβλίο του ΓΓ του ΕΑΜ, Νίκου Αποστόλου. Σύμφωνα λοιπόν μ’ αυτή, ο Άρης και ο Τζαβέλας αυτοκτόνησαν με χειροβομβίδα στην κοιλιά και κατόπιν το τάγμα εθνοφυλάκων καταδίωξης τους, αποκεφάλισε τα πτώματά τους. Μάλιστα βάλανε τον αιχμάλωτο αντάρτη του ΕΛΑΣ με το ψευδώνυμο Δράκο να κάνει τους αποκεφαλισμούς.

Τα κεφάλια Άρη Βελουχιώτη και του «Τζαβέλα» μετά τη Μεσούντα Άρτας τα μετέφεραν και τα επέδειξαν με γλέντια σε κατοίκους πρώτα στο χωριό Μυρόφυλλο και κατόπιν τα πήγαν στα Τρίκαλα. Εκεί κρεμάστηκαν σε κεντρικό φανοστάτη της πλατείας Ρήγα Φεραίου. «Το κρέμασμα των κεφαλιών ακολουθεί μια γιορτή ζούγκλας που διαρκεί ως το ξημέρωμα της άλλης μέρας, με πίπιζες, νταούλια, ζουρνάδες, βασιλικά θούρια και με το «Ζέρβα μ’, σε θέλει ο βασιλιάς…»» . Στη συνέχεια ήρθε στα Τρίκαλα ο Υπουργός Δημόσιας Τάξης Ναπολέων Ζέρβας (ξυρισμένος πλέον, χωρίς μούσι) για να επιβεβαιώσει την ταυτότητα, και στη συνέχεια τα κεφάλια μεταφέρθηκαν στην Αθήνα και είναι άγνωστο τι απέγιναν. Η βαρβαρότητα και η βεβήλωση των πτωμάτων των δύο αγωνιστών, η χώρα που ήταν υπό την κηδεμονία της Αγγλίας και αργότερα των Η.Π.Α,  ο διχασμός της χώρας σε αριστερούς και δεξιούς, η απογοήτευση των ανταρτών και των υποστηρικτών τους, η οικονομική κατάσταση της χώρας και η μη σταθερότητα των πολιτικών υποθέσεων προμήνυαν τη συνέχιση των συρράξεων και τη διόγκωση του εμφυλίου πολέμου.

Στις 28 Αυγούστου του ίδιου έτους (1945), σε πηγάδι στο Μελιγαλά ανακαλύφθηκαν τα 1.200 πτώματα της φονικότατης μάχης, που έλαβε χώρα το Σεπτέμβριο του 1944, λίγες μέρες μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Καλαμάτα, στη περιοχή. Την περίοδο της Κατοχής, η πλειοψηφία των κατοίκων του Μελιγαλά συνεργαζόταν με το Τάγμα Ασφαλείας που έδρευε στην περιοχή και το οποίο ήταν σε διαρκείς συγκρούσεις με τον ΕΛΑΣ. Με την αποχώρηση των Γερμανών οι μονάδες των Ταγμάτων Ασφαλείας εγκατέλειψαν τις διάφορες θέσεις τους στη Μεσσηνία και συγκεντρώθηκαν στο Μελιγαλά, περιμένοντας να παραδοθούν στους Άγγλους. Οι αντάρτες του ΕΛΑΣ, με επικεφαλής τον Άρη Βελουχιώτη, απαίτησαν την παράδοσή τους. Οι ένοπλοι του Μελιγαλά αρνήθηκαν και άνοιξαν πυρ. Η μάχη κράτησε τρεις μέρες με εκατοντάδες νεκρούς και από τις δύο πλευρές. Μεταξύ των νεκρών ήταν και ο νομάρχης Μεσσηνίας στην κατοχή Μπούτος. Αυτή η ανακάλυψη ένα χρόνο μετά τη μάχη άμβλυνε κι άλλο το διχασμό.

ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Από την μία μεριά βρισκόταν ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας (ΔΣΕ), που ένα σημαντικό μέρος των όπλων, πυρομαχικών και άλλων εφοδίων (κυρίως στη βόρεια Πίνδο, καθώς οι πενιχρές μεταφορικές του δυνατότητες δεν επέτρεπαν σε μεγάλες ποσότητες εφοδίων να σταλούν νότια) τα προμηθευόταν από τις γειτονικές Γιουγκασλαβίαστην πρώτη τουλάχιστον φάση των συγκρούσεων, Βουλγαρία και Αλβανία μέσων των αμαξιτών δρόμων που κατασκεύασε στα όρη του Γράμμου και του Βιτσίου. Τα υπόλοιπα εφόδια του τα έπαιρνε ως λάφυρα από τις μάχες με τον αντίπαλο.

Ιδιαίτερα η συνδρομή της Γιουγκοσλαβίας, οποία ξεκίνησε το δεύτερο ήμισυ του 1946 και τελείωσε το δεύτερο ήμισυ του 1948, είχε αποφασιστική σημασία για το αξιόμαχο του ΔΣΕ. Ειδικά, αυτή η βοήθεια περιλάμβανε, εκτός από στρατιωτικό υλικό, ρουχισμό, τρόφιμα, φάρμακα, μέριμνα τραυματιών, υποστήριξη στην προπαγάνδα, χρηματική βοήθεια, ηθική και πολιτική υποστήριξη. Ακόμα και στρατιωτικούς σύμβουλους, που πήγαιναν στην Ελλάδα και παρείχαν επαγγελματική υποστήριξη στο επιτελείο του ΔΣΕ, όπως και στην εξάσκηση και χρήση οπλισμού, αλλά και στην δημιουργία στρατιωτικής ιατρικής υπηρεσίας. Επιπλέον, το έδαφος της Γιουγκοσλαβίας ήταν μια βάση επιμελητείας όπου εκεί εκπαιδεύονταν μαχητές και στελέχη του ΔΣΕ.

Στο ΔΣΕ συσπειρώθηκαν μέλη και φίλοι του ΚΚΕ καθώς επίσης και σλαβόφωνοι πληθυσμοί της Μακεδονίας άντρες και γυναίκες. Στις γυναίκες, όσο η κυβερνητική πλευρά οργανωνόταν καλύτερα και επιστράτευε περισσότερους άντρες, όλο και μεγάλωνε το ποσοστό ένταξής τους στο ΔΣΕ. Ενώ το Νοέμβριο του 1948 ήταν 12-15%, τον Απρίλιο έφτασαν να αποτελούν το 70% στις βοηθητικές υπηρεσίες και το 30% στις μάχιμες μονάδες.

Από την άλλη μεριά βρισκόταν ο Εθνικός Στρατός (ΕΣ) με την υποστήριξη της Μ.Βρετανίας και μετέπειτα των ΗΠΑ (χωρίς αυτό να σημαίνει σε καμία     περίπτωση ότι η βοήθεια που δόθηκε στους δύο αντιπάλους ήταν ισότιμη. Στον Εθνικό Στρατό επιστρατεύτηκαν Έλληνες πολίτες με κλήση κλάσεων με την υποστήριξη των βενιζελογενών και βασιλικών κομμάτων που κυβερνούσαν την Ελλάδα υπό τον γηραιό βενιζελικό ηγέτη Θεμιστοκλή Σοφούλη, αλλά και στρατιωτών, οι οποίοι κατά τη διάρκεια της κατοχής είχαν συμμετάσχει στους Έλληνες συνεργάτες των κατακτητών, στα τάγματα ασφαλείας, που ήταν πολιτοφυλακή υπό γερμανική ναζιστική διοίκηση. Επίσης η κυβερνητική παράταξη δεν αντέταξε μόνο τον Εθνικό Στρατό, αλλά και πλήθος παραστρατιωτικών σωμάτων.

Η Χωροφυλακή και η Εθνοφρουρά συνέδραμαν τον Εθνικό Στρατό όπου ήταν δυνατό, ενώ αλλού κάλυπταν τα νώτα του με καθήκοντα φύλαξης σε αστικά κέντρα ή κεφαλοχώρια. Τέλος, στους άτυπους συμμάχους της κυβερνητικής παράταξης συγκαταλέγονται και παρακρατικές συμμορίες αποτελούμενες από κοινούς εγκληματίες που αφέθηκαν ελεύθεροι με τον νόμο του 1945 «περί αποσυμφορήσεως των φυλακών», οι οποίοι πολέμησαν αυτοβούλως τους κομμουνιστές.

Επιπρόσθετα, η κυβερνητική πλευρά είχε τη δυνατότητα χρήσης των μονάδων του Πολεμικού Ναυτικού (όπου ήταν δυνατό, για επικουρικές του στρατού επιχειρήσεις), αλλά και της Πολεμικής Αεροπορίας, της οποίας η συνεισφορά στην τελική επικράτηση, το καλοκαίρι του 1949, ήταν καθοριστική.

Η Κ.Ε του ΕΑΜ επανήλθε πρόσφατα στο βασικό της αίτημα για γενική αμνηστία και για συμμετοχή της Αριστεράς στη διακυβέρνηση της χώρας στις 4 Ιανουαρίου 1946. Αυτό φυσικά, δεν έγινε δεκτό και, μάλιστα, στη συνέχεια, μέσα στο μήνα αυτό προχώρησε τόσο η αποθράσυνση των παρακρατικών οργανώσεων, ώστε ένοπλοι μπήκαν στο Γύθειο και τη Σπάρτη, ανακατέλαβαν την Καλαμάτα και εξόντωσαν τους Αριστερούς κίνηση που έμεινε στην ιστορία ως «Επανάσταση του Μαγγανά». Στις 31 Μαρτίου του ίδιου έτους, ανήμερα των εκλογών που είχαν προκηρυχτεί, εκδηλώθηκε μια πρώτη μαχητική ενέργεια αριστερών ανταρτών, υπό την υψηλή καθοδήγηση του Μάρκου Βαφειάδη και με επικεφαλείς τους γνωστούς με τα ψευδώνυμα Υψηλάντης και Πάνος καπετανέους. Από τα μεσάνυχτα, με ορμητήριο το λημέρι τους στον Όλυμπο, οι αντάρτες, υπολογιζόμενοι σε 33, αιφνιδίασαν τους λιγοστούς χωροφύλακες και εθνοφύλακες του Λιτόχωρου, το οποίο και κατέλαβαν με ορμητική επίθεση. Κατά τη μάχη, παρόλο που διακρίθηκε ο Υψηλάντης, τη φήμη υπέκλεψε ο καπετάν Μπαρούτας, του οποίου το όνομα μολονότι ο ίδιος δεν είχε συμμετάσχει στην επίθεση, έγινε κυριολεκτικά θρύλος ως ο άνθρωπος που άναψε τη θρυαλλίδα της συγκλονιστικής έκρηξης. Πράγματι, η μάχη του Λιτόχωρου, σηματοδοτεί την αφετηρία της δεύτερης και πιο σκληρής φάσης του εμφυλίου πολέμου. Την ίδια μέρα έγιναν οι εκλογές παρά την αποχή του ΚΚΕ και της κεντροαριστεράς του Καφαντάρη. Από τους 2.195.950 ψηφοφόρους ψήφισαν οι 1.117.379, είχαμε δηλαδή ένα ποσοστό αποχής 45%. Πάντως επρόκειτο για παρωδία εκλογών, υπό τα ιμπεριαλιστικά μάτια της Αγγλίας και των ΗΠΑ. Νικητής εξήλθε το Λαϊκό Κόμμα με το 54% των ψηφοφόρων με 205 έδρες. Οι Φιλελεύθεροι του Σοφούλη συγκέντρωσαν το 34% των ψήφων και κατέλαβαν 116 έδρες, ενώ άλλες μικρότερες κεντρώες δυνάμεις κάλυψαν τις υπόλοιπες (σύνολο εδρών 352). Είναι περιττό να τονιστεί ότι οι ξένοι παρατηρητές, που χαρακτηριστικά ο λαός αποκαλούσε «κουκουβάγιες», με διάφορους σοφιστικούς υπολογισμούς, εμφάνισαν την αποχή των αριστερών σε ποσοστό 9,3 % μόνο! Αξίζει να σημειωθεί ότι το αποτέλεσμα των εκλογών φαίνεται να δίνει ήδη και την ώθηση για επιτάχυνση των διαδικασιών του Δημοψηφίσματος, προς επάνοδο του βασιλιά Γεωργίου Β΄ και παγίωση, με τον τρόπο αυτόν, του κράτους της Δεξιάς.

Στις 26 Ιουλίου οι εκτελέσεις των συλληφθέντων ανταρτών κορυφώθηκαν με 6 τουφεκισμούς (ανάμεσα στους εκτελεσθέντες ήταν και μία γυναίκα, η Ειρήνη Γκίνη). Ήδη, μετά το Γ΄ ψήφισμα της Βουλής στις 18 Ιουνίου, λειτουργούν, από 21 Ιουνίου στρατοδικεία σε 11 πόλεις (Θεσσαλονίκη, Φλώρινα, Κιλκίς, Ιωάννινα κ.α.), οι δε πρώτες εκτελέσεις έγιναν στη Θεσσαλονίκη, στις 15 Ιουλίου

Στις 1 Σεπτεμβρίου μετά από εσπευσμένη επιτάχυνση των διαδικασιών, διεξήχθη το πολιτειακό δημοψήφισμα, το αποτέλεσμα του οποίου απέβη υπέρ της επανόδου του Γεωργίου Β΄. Επί συνόλου 1.660.497 ψήφων, η βασιλεία πήρε 1.135.492 (68,3%), ενώ κατά ψήφισαν 182.310 ψηφοφόροι, δηλαδή ποσοστό 10,5 % ( στις κάλπες ρίχτηκαν και 342.500 λευκά ψηφοδέλτια, ποσοστό 21,2 %). Στις 28 Σεπτεμβρίου επιφυλάχθηκε εντυπωσιακή υποδοχή στον επανέλθοντα στο θρόνο του Γεώργιο Β΄, ύστερα από 4,5 χρόνια. Έχοντας την αδιαφιλονίκητη υποστήριξη των Άγγλων, φαίνεται ότι προτίθεται να εγκαθιδρύσει ένα ισχυρό κράτος της Δεξιάς, προς καταπολέμηση του κομμουνισμού. Έτσι ότι παρά την ισχύ και το κύρος που εμφανίζει, απέφυγε να προβεί σε οποιαδήποτε χειρονομία επιείκειας (αμνηστία κτλ.), όπως είχε κάνει κατά την προηγούμενη επάνοδό του, το 1935.

Ένα σημαντικό γεγονός του 1946 για την Ελλάδα το οποίο πρέπει να αναφερθεί η προσάρτηση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα. Ενώ στην αρχή στις διαβουλεύσεις που γίνονταν από τον Μάρτιο στο Λονδίνο και η Ελλάδα είχε περιορίσει ανεξήγητα τις αξιώσεις της για την προσάρτηση της Β. Ηπείρου, της Δωδεκανήσου, την προσάρτηση μικρής λωρίδας της Α. Ρωμυλίας και την καταβολή των επιβεβλημένων σε αυτήν αποζημιώσεων. Τελικά το μόνο που επιτεύχθηκε στη Διάσκεψη του Παρισιού, ήταν η απελευθέρωση της Δωδεκανήσου έπειτα από σοβιετική πρωτοβουλία, οπότε και με προσωπική πρόταση του Ρώσου Υπουργού Εξωτερικών Βιάτσεσλαβ Μολότοφ, αποφασίστηκε η εκχώρηση των νησιών στη μητέρα πατρίδα.

Από τα τέλη του προηγούμενου χρόνου οι Άγγλοι είχαν εκφράσει την πρόθεσή τους να αποχωρήσουν από την Ελλάδα. Η ελληνική κυβέρνηση στράφηκε τότε προς τις ΗΠΑ, τις οποίες επισκέφτηκε τον Δεκέμβρη του 1946 ο Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Τσαλδάρης. Οι ΗΠΑ έστειλαν στην Ελλάδα, στις αρχές Ιανουαρίου, επιτροπή εμπειρογνωμόνων επικεφαλής της οποίας ήταν ο Πολ Πόρτερ. Ένα από τα αιτήματα της αμερικανικής πλευράς ήταν η δημιουργία κυβέρνησης ευρύτερης συνεργασίας με τη συμμετοχή των κεντρώων παρατάξεων. Κατόπιν της αμερικανικής πίεσης η δεξιά κυβέρνηση Τσαλδάρη παραιτήθηκε και στις 24 Ιανουαρίου 1947 σχηματίστηκε ευρύτερη κυβέρνηση συνεργασίας με νέο Πρωθυπουργό τον Δημήτριο Μάξιμο.

Στις 9 Μαΐου 1947, πέθανε στην Ικαρία, όπου βρισκόταν εξόριστος, ο Ευριπίδης Μπακιρτζής, πρώην ηγετικό στέλεχος του ΕΑΜ. Ο θάνατός τους χαρακτηρίστηκε ύποπτος από την αριστερά. Τον Μάιο του 1947 πέθανε από καρδιακή προσβολή και ο Γιώργης Σιάντος, ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ κατά τη διάρκεια της εθνικής αντίστασης. Οι ΗΠΑ εξέφρασαν επίσημα τη στήριξή τους στην Ελλάδα με το δόγμα Τρούμαν που ανακοινώθηκε από τον Αμερικανό πρόεδρο στις 12 Μαρτίου. Με βάση το δόγμα Τρούμαν οι ΗΠΑ θα εξασφάλιζαν στην Ελλάδα οικονομική τεχνική και στρατιωτική υποστήριξη. Το σχέδιο για βοήθεια στην Ελλάδα εγκρίθηκε από το Κογκρέσο στις 10 Μαΐου και στις 22 Μαΐου έγινε νόμος του Αμερικανικού κράτους. Το δόγμα Τρούμαν συνιστά την πρώτη επέμβαση των ΗΠΑ στα εσωτερικά θέματα μίας άλλης χώρας, μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ενώ για την Ελλάδα σηματοδοτεί την αφετηρία της δεύτερης φάσης του εμφυλίου. Οι όροι της αμερικανικής βοήθειας καθορίστηκαν με την υπογραφή της ελληνοαμερικανικής συμφωνίας στις 20 Ιουνίου 1947. Αρχηγός της αμερικανικής αποστολής βοήθειας ανέλαβε ο Ντουάιτ Γκρίνσγουολντ, πρώην Κυβερνήτης της Νεμπράσκα, ο οποίος έφτασε στην Ελλάδα στις 14 Ιουλίου 1947. Σημαντική πολιτική εξέλιξη στο διάστημα αυτό υπήρξε ο αιφνίδιος θάνατος του Βασιλιά Γεωργίου την 1η Απριλίου 1947. Τον Γεώργιο διαδέχτηκε ο μικρότερός του αδελφός Παύλος.

Βιβλιογραφία

• Το Χρονικό του 20^ου αιώνα, εκδόσεις ΔΟΜΙΚΗ
• Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ, τόμος 3,5,6
• Η Συμφωνία της Βάρκιζας, ένθετο της εφημερίδας «Κυριακάτικη ελευθεροτυπία»
• «Η μεγάλη νύχτα της Κατοχής», ένθετο της εφημερίδας Καθημερινή τον Μάιο του 2011 με αφορμή τα 70 χρόνια από την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα