Το Μακεδονικό ζήτημα – Του Αποστόλη Σερέτη

Με μεγάλη μου λύπη βλέπω συναδέλφους ιστορικούς να κάνουν λόγο για μία Μακεδονία που είναι »μία και ελληνική». Είναι έτσι πραγματικά και ποια είναι η αλήθεια που μπορεί να διαλύσει τα αφηγήματα των εθνικιστών από τη μία μεριά αλλά και των εθνομηδενιστικών ερμηνειών από την άλλη; Μπορούμε να δούμε με ψυχραιμία ένα τόσο κρίσιμο ζήτημα χωρίς μανίες καταδίωξης, συνομωσιολογίες και να ανακαλύψουμε το πραγματικό πρόβλημα; Η επιστήμη της ιστορίας έχει τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα. Ωστόσο συνειδητά πλέον, αποφάσισα αυτό το κείμενο να μην το εντάξω στην ιστορία, αλλά στην πολιτική. Κι αυτό καθώς είναι τέτοια η πολιτική εκμετάλλευση του ζητήματος αλλά κυρίως τέτοιες οι συγκρούσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Ρωσία για τη συγκεκριμένη περιοχή ώστε να ικανοποιήσουν τους γεωπολιτικούς σχεδιασμούς και τα οικονομικά συμφέροντα των αρχουσών οικονομικών ελίτ τους, που ναι, πλέον το θέμα είναι πολιτικό.

Καταρχάς λοιπόν, πρέπει να δούμε τι ορίζεται ως Μακεδονία γεωγραφικά και ποιοι λαοί στην πορεία των αιώνων ζούσαν σε αυτό το γεωγραφικό χώρο. Το αρχαίο βασίλειο της Μακεδονίας δημιουργήθηκε το 808 πΧ και διαλύθηκε το 146 π.Χ. Στο απόγειο της δύναμης του εκτεινόταν σε μια γεωγραφική περιοχή από το βορειοανατολικό τμήμα της ελληνικής χερσονήσου και συνόρευε στα δυτικά με το βασίλειο της Ηπείρου, στα βόρεια με την Παιονία, στα ανατολικά με την περιοχή της Θράκης και στα νότια με τη Θεσσαλία. Εν ολίγοις κάλυπτε με τα σημερινά σύνορα, την ελληνική Μακεδονία, ένα μικρό νοτιοανατολικό κομμάτι της Αλβανίας, ένα τμήμα της νοτιοδυτικής Βουλγαρίας, τα Σκόπια και ένα μικρό νοτιοανατολικό τμήμα της Σερβίας. Με τη διάλυση των αλεξανδρινών βασιλείων, την έλευση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορία, της Βυζαντινής και αργότερα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, έχοντας ως σημαντικότερο εμπορικό κέντρο όλης της Βαλκανικής Χερσονήσου τη Θεσσαλονίκη, η γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας αποτελείτο από ένα μωσαϊκό πληθυσμών που συγκεντρώθηκε εκεί στο πλαίσιο καλύτερης διαβίωσης και εμπορικών και άλλων δραστηριοτήτων. Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, στη γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας ζούσαν Έλληνες, Βούλγαροι, Αρμένιοι, Σλαβομακεδόνες (πρόγονοι Σκοπιανών), Τούρκοι, Εβραίοι, Σέρβοι.

Αυτό που πρέπει να κατανοήσει κάποιος είναι το γεγονός πως η Μακεδονία αποτελούσε την πόρτα εξόδου της Ρωσίας, της Γαλλίας, της Αυστρίας και της Αγγλίας για τη Μεσόγειο μέσα από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Έτσι ώστε να ελέγχει η ελίτ κάθε χώρας που δραστηριοποιούταν στη ναυτιλία, τους θαλάσσιους δρόμους που οδηγούσαν στη Μεσόγειο, άνοιγαν νέες αγορές με τα κράτη της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Η ελίτ της Αγγλικής ναυτιλίας, ήθελε να προστατεύσει τους θαλάσσιους δρόμους προς τις Ινδίες. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που τα Βαλκάνια αποτελούν τη μπαρουταποθήκη της Ευρώπης με τις άλλες δύο μπαρουταποθήκες να είναι η Μέση Ανατολή και η άλλη οι χώρες της βόρειας και κεντρικής Λατινικής Αμερικής. Μην ξεχνάμε πως ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε με αφορμή γεγονότα που έγιναν στην ευρύτερη περιοχή της Βαλκανικής.

Για να μπορέσει ο αναγνώστης να κατανοήσει καλύτερα το Μακεδονικό Ζήτημα, πρέπει να του δώσουμε ως ιστορικοί τον πολυπαραγοντικό χαρακτήρα που έχει αυτό το θέμα διότι αν επιχειρήσει κάποιος να το αναλύσει εθνοκεντρικά θα υποπέσει σε συγκλονιστικές παραλείψεις όπως και τα βιβλία της ιστορίας στο σχολείο. Ας δούμε λοιπόν πως ξεκίνησε τους τελευταίους δύο αιώνες το ζήτημα αυτό.

1) Τον Αύγουστο του 1875, οι σλαβικοί πληθυσμοί των τουρκικών επαρχιών επαναστατούν εξαιτίας της δυσβάσταχτης φορολογίας και της οικονομικής δυσχέρειας κατά της οθωμανικής εξουσίας. Σερβία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία εξεγείρονται. Ο σουλτάνος Αμπντουλ Χαμιτ στέλνει στη Βουλγαρία 10.000 μισθοφόρους βασιβουζούκους οι οποίοι προβαίνουν σε φοβερές σφαγές. Στις 24 Ιανουαρίου 1877 η Ρωσία κηρύττει τον πόλεμο στην Οθωμ. Αυτοκρατορία, διώχνοντας σε λίγους μήνες τους Οθωμανούς από τη Βουλγαρία, καταλαμβάνοντας και την Αδριανούπολη. Η Ρωσία θέλοντας ένα κράτος δορυφόρο που θα εξασφάλιζε έξοδο στο Αιγαίο, προχώρησε στη σύναψη της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου στις 5 Μαρτίου 1878 που επικύρωνε την ανεξαρτησία της Ρουμανίας, της Σερβίας, του Μαυροβουνίου. Τέλος αποφασίστηκε η συγκρότηση της Μεγάλης Βουλγαρίας που εκτείνεται από το Αιγαίο μέχρι τον Δούναβη και από την Αλβανία μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα. Η Αγγλία και η Αυστρία δεν δέχτηκαν τη συνθήκη αυτή ως προς τη Βουλγαρία διότι η Ρωσία έβγαινε στη θάλασσα του Αιγαίου και κατ’ επέκταση στη Μεσόγειο.

2) Μετά την άρνηση τους, πραγματοποιήθηκε το Συνέδριο του Βερολίνου τον Ιούνιο/Ιούλιο 1878. Οι τροποποιήσεις που ακολούθησαν τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου ως προς τη Μεγάλη Βουλγαρία έχουν ως εξής. Η Μεγάλη Βουλγαρία διασπάται σε τρία τμήματα, την αυτόνομη Βουλγαρία στο βορρά, το πριγκιπάτο της Ρωμυλίας στο κέντρο υπό τουρκική κατοχή κι ένα νότιο τμήμα που παραμένει στο σουλτάνο. Αυτό το νότιο τμήμα είναι η Θράκη.

3) Τα χρόνια που ακολούθησαν, πραγματοποιήθηκε μετά τις οικονομικές κρίσεις της περιόδου 1873-1896 και τη κρίση του 1900-1902,μια κούρσα εξοπλισμών. Το 1912 ξεσπάει ο Ά βαλκανικός πόλεμος. Η συμμαχία των βαλκανικών λαών ενάντια στην Οθωμανική αυτοκρατορία με σκοπό την απελευθέρωση όλων των γηγενών πληθυσμών που είχαν παραμείνει στην επικράτεια της αυτοκρατορίας. Οι σύμμαχοι Σέρβοι, Έλληνες, Βούλγαροι, Μαυροβούνιοι κατατρόπωσαν τους Οθωμανούς. Ωστόσο το μήλον της έριδος παρέμενε. Η Θεσσαλονίκη και ο έλεγχος του βορείου Αιγαίου, ώστε ο νικητής θα εξασφάλιζε στη βιομηχανική και ναυτιλιακή ελιτ της χώρας του, ανυπέρβλητες δυνατότητες ανάπτυξης και ελέγχου μέσα και από την προσάρτηση της βιομηχανικά ανεπτυγμένης Καβάλας. Μπαίνουμε στο Β΄ Βαλκανικό πόλεμο από τον οποίο επικρατούμε των Βουλγάρων. Απελευθερώνουμε όλες τις περιοχές και δημιουργούμε τις προϋποθέσεις της ελληνικής Μακεδονίας στα σύνορα που έχουμε μέχρι και σήμερα. Έτσι στις 10 Αυγούστου υπογράφεται η Συνθήκη του Βουκουρεστίου η οποία καθόρισε τα νέα σύνορα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η οποία προέβλεπε:

• Η Σερβία έπαιρνε τη Βόρεια Μακεδονία έως τη Ραντόβιτσα και τη Στρώμνιτσα, με το Μοναστήρι και το μεγαλύτερο μέρος της κοιλάδας του Βαρδάρη.

• Η Ελλάδα έπαιρνε τη Θεσσαλονίκη, τη Χαλκιδική, το Λιμάνι της Καβάλας, μ’ ολόκληρη σχεδόν την ενδοχώρα, τη νότια Ηπειρο με τα Ιωάννινα, τα νησιά του Αιγαίου (εκτός από τα Δωδεκάνησα που έμεναν στους Ιταλούς, την Ιμβρο και την Τένεδο που έμεναν στην τουρκική κατοχή).

• Στη Βουλγαρία δινόταν έξοδος στο Αιγαίο ανάμεσα στο Πόρτο – Λάγο και το Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη).

• Η Ρουμανία πήρε τη Νότιο Δοβρουτσά

• Η Τουρκία κράτησε την Ανατολική Θράκη με την Ανδριανούπολη.

Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι και ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος σήμαναν τον διαμελισμό της Μακεδονίας τα εδάφη της οποίας, με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1913 και του Νεϊγί το 1919, δόθηκαν: 51,56% στην Ελλάδα, 38,32% στη Σερβία και 10,12% στην Βουλγαρία. Δηλαδή ο γεωγραφικός χώρος της Μακεδονίας μοιράστηκε σε τρεις χώρες. Λίγο πριν το ξέσπασμα των Βαλκανικών πολέμων, στην περιοχή των Σκοπίων, πραγματοποιήθηκε εξέγερση στα πλαίσια της άνθησης του λεγόμενου »Βουλγαρομακεδονικού Εθνικισμού», ενός ρεύματος που δημιουργήθηκε από τον ελληνικής καταγωγής Γκότσε Ντέλτσεφ (ήταν από το Κιλκίς). Η εξέγερση πνίγηκε στο αίμα. Με το τέλος του Β’ Βαλκανικού πολέμου και τη συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1913, η περιοχή των Σκοπίων εντάχθηκε στο βασίλειο της Σερβίας, που αποτελούταν από Σέρβους, Κροάτες και Σλοβένους. Αρχική ονομασία ήταν »Μακεδονία του Βαρδάρη»(το Βαρντάσκα που έχετε ακούσει πολλοί). Τέλος επικράτησε η ονομασία Νότια Σερβία-Γιουζνα Σρμπιγια. Η βασιλική Σερβική δυναστεία των Καραγιώργεβιτς εξαπέλυσε πολλούς διωγμούς στους Σλάβους της περιοχής των Σκοπίων με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί έντονο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα στην περιοχή.

Το 1929 το βασίλειο ονομάστηκε Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας μετά από έναν δεκαετή πόλεμο(1912-1922). Το 1934 είναι που συναντάμε το »Μακεδονισμό» σαν φαινόμενο. Αυτό γιατί η μειονότητα της περιοχής των Σκοπίων, ζητούσε αναγνώριση και παύση των διωγμών που γίνονταν εις βάρος της. Το κίνημα αυτό έλαβε τη στήριξη των Κομμουνιστικών Κομμάτων στο πλαίσιο μιας ευρύτερης διεθνιστικής πολιτικής που είχαν ακολουθήσει τότε τα ΚΚ ακολουθώντας την επιρροή της πανίσχυρης ΕΣΣΔ. Ωστόσο, το δικό μας ΚΚ, αν και αρχικά είχε συμπορευθεί με αυτή τη διεθνή γραμμή, από το 1936 και ειδικά το 1943 και τέλος το 1948 αντιτάχθηκε στον λεγόμενο εθνικιστικό Μακεδονισμό (θα γραφτεί αναλυτικό άρθρο για το συγκεκριμένο ζήτημα). Την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, η βουλγαρική κυβέρνηση του τσάρου Βόρις, απαίτησε και έλαβε από τον Χίτλερ ως «δώρο» για τη συμμετοχή της στον πόλεμο, στο πλευρό των Ναζί, τον στρατιωτικό έλεγχο της ανατολικής Μακεδονίας και της δυτικής Θράκης. Στις 22 Ιουλίου, πάνω από 300.000 κόσμου συμμετείχαν στο συλλαλητήριο του ΕΑΜ, αδιαφορώντας για την απειλητική παρουσία των κατοχικών δυνάμεων σε επίκαιρα σημεία της πρωτεύουσας, πλημμυρίζουν τους δρόμους της Αθήνας. Στη διασταύρωση των οδών Πανεπιστημίου και Ομήρου μία 17χρονη ΕΠΟΝίτισσα, η Παναγιώτα Σταθοπούλου, προσπάθησε με το σώμα της να ακινητοποιήσει ένα άρμα. Ένας Γερμανός, μέλος του πληρώματος, την πυροβόλησε και τη σκότωσε. Συνολικά, την ημέρα εκείνη 30 διαδηλωτές έχασαν τη ζωή τους, 300 τραυματίστηκαν και 500 συνελήφθησαν. Μετά τη λήξη του πολέμου, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου και με την επικράτηση των παρτιζάνων του Τίτο, ο Τιτο διακήρυξε τη Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας ως μέρος της Λαϊκής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας.

Το 1959, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, έπειτα και από την ένταξη της Ελλάδος και της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ το 1952 και κατόπιν των πιέσεων από τις ΗΠΑ αναγνώρισε τον όρο »Μακεδονία», στην ονομασία της γειτονικής χώρας, έπειτα και από τη σύγκρουση Τίτο-Στάλιν που κορυφώθηκε το 1948. Ο Τίτο διέβλεπε την περίοδο του εμφυλίου μία ευκαιρία για προσάρτηση της Μακεδονίας στη Γιουγκοσλαβία κάτι που ανακόπηκε από το Ζαχαριάδη στις μεταξύ τους συνομιλίες το 1947. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα και την παύση αποστολής πολεμοφοδίων στον ΔΣΕ από το 1948. Μετά την αναγνώριση του όρου Μακεδονία το 1959 από τη κυβέρνηση Καραμανλή, η Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας μετονομάστηκε ανάλογα σε Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας το 1963, κατ’ επέκταση των μετονομασιών που πραγματοποιήθηκαν στα κράτη της Γιουγκοσλαβίας.

Το 1991, με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η πρώην γιουγκοσλαβική δημοκρατία έγινε ανεξάρτητο κράτος με τη συνταγματική ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Το όνομα »Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας», χρησιμοποιείται από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Συμβούλιο της Ευρώπης και το ΝΑΤΟ. Στον καθημερινό δημόσιο λόγο στη χώρα μας, η χώρα αναφέρεται ως «Σκόπια» ή «κράτος των Σκοπίων». Από το 2005 είναι υποψήφιο κράτος για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση ενώ το 2008 ασκήθηκε βέτο για την ένταξη της στο ΝΑΤΟ έπειτα από τη διαφωνία για το όνομα.

Η εποχή μας είναι κρίσιμη. Πολύ κρίσιμη και τα σύνορα ξαναχαράζονται για να εξυπηρετήσουν οι μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις τους σκοπούς τους, σπρώχνοντας τους λαούς σε βέβαιη σφαγή. Η Ρωσία, έχοντας σε επίπεδο αστικών κρατών, καλές διπλωματικές φιλικές σχέσεις με την Σερβία και με τους βαλκανικούς λαούς παραδοσιακά, έχει βλέψεις στη Μεσόγειο μέσω του Αιγαίου. Η Τουρκία, έπειτα από την αποτυχία των βλέψεων της στη Συρία και με τη τροπή που πήρε το Κουρδικό ζήτημα, προσπαθεί να παίξει έναν εκβιαστικό ρόλο απέναντι στις ΗΠΑ που δεν θέλουν σε καμία περίπτωση να χάσουν το σύμμαχο που αποτελούσε το τελευταίο προπύργιο τους στο χάος της Μέσης Ανατολής. Βλέποντας όμως αυτές τις εξελίξεις, έχουν αναπτύξει δεσμούς με τους Κούρδους, τους οποίους δεν θα διστάσουν να ξεπουλήσουν αν ο Ερντογάν συμμορφωθεί με την ιμπεριαλιστική πολιτική των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ βλέποντας να χάνουν τον ένα σύμμαχο μετά τον άλλο στην Ανατολή και μετά την αποτυχία του σχεδίου διάλυσης της Συρίας, του Ιράν και τη μη επικράτηση του ISIS, προσπαθούν να ανακόψουν τη κάθοδο της Ρωσίας με το να εντάξουν κι άλλη χώρα στην Βορειοατλαντική Συμμαχία ώστε να δημιουργηθούν στρατιωτικές βάσεις. Αυτό θα γίνει με τη λύση του ζητήματος των Σκοπίων. Έτσι να περιμένετε εξελίξεις. Διότι όχι μόνο θα έχουμε μεγάλους αναβρασμούς στα Βαλκάνια, αλλά επειδή οι ΗΠΑ έχουν αναγνωρίσει τη Τσαμουριά, το επόμενο βήμα ίσως να είναι οι βλέψεις της Αλβανίας στη χώρα ώστε να διευρυνθεί η στρατιωτικοποίηση των Βαλκανίων. Αυτό ξεκίνησε με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και τους μεγάλους βομβαρδισμούς που δέχτηκε. Ο λαός μας πρέπει να είναι προσεκτικός και να κλείσει τα αυτιά του στις σειρήνες του ενορχηστρωμένου πολέμου που σχεδιάζεται. Ανοίγουν οι ασκοί του Αιόλου.