Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου – Του Οδυσσέα Σουρίλα

Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου στις 25 Νοεμβρίου 1942 είναι ένα γεγονός το οποίο καταδεικνύει τις δυνατότητες που έχει ο Ελληνικός λαός όταν λειτουργεί μονιασμένος. Είναι ίσως από τις ελάχιστες φορές που συνεργάστηκαν αρκετά αρμονικά οι δυο πιο σπουδαίες αντιστασιακές οργανώσεις της χώρας. Εννοείται πως υπήρχαν και διαμάχες μεταξύ των ηγεσιών του Ε.Λ.Α.Σ. και του Ε.Δ.Ε.Σ, οι οποίες υποθάλπονταν από την Βρετανική Αποστολή, αλλά και από τις βλέψεις του Ζέρβα να ακολουθήσει πολιτική καριέρα, στηριζόμενος στους Άγγλους. Η επιτυχία αυτή στο Γοργοπόταμο αν και σημαντικό πλήγμα για τον άξονα δεν ήταν στρατηγικής σημασίας για τον πόλεμο στην Β. Αφρική, αφού όλα είχαν κριθεί στη δεύτερη μάχη του Ελ Αλαμέιν (23 Οκτωβρίου-5 Νοεμβρίου 1942).
Η καταστροφή της γέφυρας ήταν ένας από τους τρεις πιθανούς στόχους που είχε θέση η αποστολή «Harling» (Operation Harling), η οποία είχε σχεδιαστεί από το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής. Οι άλλες δυο πιθανές τοποθεσίες που θα γίνονταν σαμποτάζ ήταν οι γέφυρες του Ασωπού και της Παπαδιάς. Στα πλαίσια της αποστολής είχαν πέσει με αλεξίπτωτα στα βουνά της Ελλάδας δυο ομάδες στα τέλη Σεπτεμβρίου και μία τον Οκτώβριο. Αρχηγοί της συμμαχικής αποστολής ήταν ο συνταγματάρχης Έντυ Μάιερς και ο ταγματάρχης Κρις Γουντχάουζ.
Στις 10 Νοεμβρίου 1942 έχουμε την πρώτη συνάντηση του Συνταγματάρχη Έντυ με τον Νικηφόρο και τον Πελοπίδα του Ε.Λ.Α.Σ. Τους ρώτησε αν θα μπορούσε να υπολογίσει σε βοήθεια. Αυτοί δέχθηκαν πρόθυμα. Έτσι δόθηκαν για εκπαίδευση αντάρτες, οι οποίοι χωρίστηκαν σε τέσσερα συνεργεία. Η εκπαίδευση ήταν επίπονη και πολύωρη. Ο Βελουχιώτης για την επιχείρηση δεν είχε πληροφορηθεί τίποτα ακόμα. Για πρώτη φορά πληροφορήθηκε για τον σκοπό της αποστολής των Εγγλέζων όταν βρισκόταν στην Βίνιανη.
Στις 19 του Νοέμβρη έχουμε τη σύσκεψη στη σπηλιά του Έντυ, όπου συμμετείχαν ο Έντυ, ο Κρις, ο Ζέρβας και ο Νικηφόρος. Είναι χαρακτηριστική η βιασύνη των Βρετανών και του Ζέρβα να πάρουν αποφάσεις άνευ της παρουσίας του Άρη. Στις 21 Νοεμβρίου είχε κανονιστεί συνάντηση ανάμεσα στον Άρη και τον Ζέρβα με θέμα το σαμποτάζ της γέφυρας. Όμως τόσο ο Ζέρβας, όσο και οι Άγγλοι κωλυσιεργούσαν. Όταν ό Άρης πήγε να συναντήσει τον Ζέρβα, τον βρήκε να κοιμάται.

https://www.youtube.com/watch?v=CsqiWLlaTk8 
Η καθυστέρηση αυτή συνεχίστηκε. Ο αντικειμενικός σκοπός του Ζέρβα ήταν να αρνηθεί ο Άρης τη συμμετοχή του Ε.Λ.Α.Σ., να μην βοηθήσει τη Συμμαχική Αποστολή, και να έρθει σε σύγκρουση μαζί της. Με αυτό τον τρόπο θα έδειχνε την αφοσίωσή του στους συμμάχους και θα κέρδιζε την αμέριστη υποστήριξή τους. Ο Άρης όμως δεν έπεσε στην παγίδα που του είχαν στήσει. Είχε υποσχεθεί τη συμμετοχή του Ε.Λ.Α.Σ. και εννοούσε να κρατήσει το λόγο του. Επίσης, έβλεπε τα στρατηγικά οφέλη που θα χε η επιχείρηση για τον πόλεμο που μαινόταν στη Μέση Ανατολή. Έτσι, αποφασίστηκε.
Έγινε όμως πιο αργά από το αναμενόμενο, επειδή η Βρετανική Στρατιωτική Αποστολή (Β.Σ.Α.) έκανε τα πάντα για ν’ αποφύγει τη συμμετοχή του Ε.Λ.Α.Σ.. Δέχτηκαν τη βοήθεια μόνο όταν έγινε φανερό πως ήταν αδύνατον να γίνει το χτύπημα μόνο με τις δυνάμεις του Ε.Δ.Ε.Σ. Στις 24 Νοέμβρη το απόγευμα ο Έντυ, ο Κρις, ο Ζέρβας, ο Άρης και οι αξιωματικοί των ομάδων κατέβηκαν για να κάνουν αναγνώριση στη περιοχή, όπου θα έκαναν το χτύπημα. Η αναγνώριση έγινε κάτω από πολύ ευνοϊκές συνθήκες.

Ο Ζέρβας τότε συνειδητοποίησε πως η επιχείρηση δεν ήταν εύκολη. Επιπροσθέτως, δεν ήταν βέβαιος ότι οι άντρες του ήταν προετοιμασμένοι γι’ αυτήν. Ο Έντυ, ο Κρις, ο Ζέρβας και Πυρομάγλου μετά την αναγνώριση κάλεσαν και τον Άρη. Είχε έρθει η ώρα να επεξεργαστούν το σχέδιο δράσης. Στην αρχή πήρε τον λόγο ο Ζέρβας αλλά το σχέδιό του ήταν εντελώς εμπειρικό και δεν ικανοποίησε κανέναν. Έτσι ανέπτυξε ένα νέο που όμως ήταν μια παραλλαγή του πρώτου. Ούτε αυτό ικανοποίησε. Για να μην φτάσουν σε αδιέξοδο ο Κρις ζήτησε από τον Βελουχιώτη να προτείνει το σχέδιό του, το οποίο και ακολούθησαν.

Η επίθεση ξεκίνησε όπως είχε αποφασιστεί. Οι ομάδες άρχισαν να παίρνουν σιγά σιγά τις θέσεις τους. Όταν ξαφνικά ακούστηκε από μακριά ένα τραίνο, το οποίο μετέφερε επιβάτες που πήγαιναν στις δουλειές τους. Η επίθεση όμως ξεκίνησε κανονικά. Το νότιο τμήμα κατελήφθη πρώτο. Στο βόρειο οι Ιταλοί αρχικά ηττήθηκαν αλλά έκαναν αντεπίθεση και ανάγκασαν τους αντάρτες του Ε.Δ.Ε.Σ να υποχωρήσουν.
Η ομάδα σαμποτέρ του Μπέκιου (Λάμπρος), στην οποία βρισκόταν και ο Θέμης Μαρίνος, είχε την δικιά της ιστορία. Την ώρα που ακούστηκε το τραίνο, είχαν σκαρφαλώσει στις τηλεγραφοκολώνες, για να τις κόψουν. Όταν εμφανίστηκε, εγκατέλειψαν την προσπάθεια και κύλησαν προς τον όχτο. Όταν πέρασε ξανάρχισαν. Η ψαλίδα, όμως, δεν κατάφερνε να κόψει τα σύρματα. Τότε οι αντάρτες τα έλυσαν από τους μονωτήρες και τα τράβηξαν προς το μέρος τους. Έσφιξαν δύο μαζί την ψαλίδα και η τηλεφωνική επικοινωνία των Ιταλών με την Λαμία κόπηκε.
Κατόπιν ο Μπέκιος έδωσε εντολή να υπονομεύσουν την πρώτη ραγιά. Όταν τελείωσε η υπονόμευση της, έδωσε εντολή στον Μαρίνο να ξεκινήσει την υπονόμευση της δεύτερης, αλλά αυτός αρνήθηκε. Ισχυρίστηκε πως η πείρα του στη Μέση Ανατολή και αλλού τον είχαν διδάξει ότι η δουλειά θα γινόταν το ίδιο καλά και με την υπονόμευση της μίας.
Μετά την αποτυχία στο βόρειο βάθρο ο Ζέρβας ήταν έτοιμος να διατάξει υποχώρηση. Εκείνη τη στιγμή ο Άρη πήρε την κατάσταση στα χέρια του. Έδωσε εντολή στην εφεδρική δύναμη να χτυπήσει το βόρειο βάθρο. Ο Ζέρβας επικρότησε την κίνηση αυτή. Μαζί με την εφεδρεία πήγαν και ο Παπαχρήστου και ο Πετροπουλάκης, οι αξιωματικοί του Ε.Δ.Ε.Σ., τους οποίους είχαν εγκαταλείψει οι άντρες τους.
Παράλληλα, από την Λαμία είχαν ξεκινήσει ενισχύσεις για να βοηθήσουν τους Ιταλούς. Επιβιβάστηκαν στο τραίνο για να φτάσουν πιο γρήγορα. Οπότε έφτασε και η ώρα να δράσει η ομάδα του Μπέκιου. Όταν ζήτησε από τον Μαρίνο να υπονομεύσουν και την άλλη ραγιά, του αποκάλυψε ότι είχε βγάλει το δυναμίτη από την πρώτη ραγιά. Κινδύνευαν όλα. Η ευθύνη του Μπέκιου ήταν μεγάλη. Έτσι έδρασε με μεγάλη ταχύτητα. Έτσι, αξίωσε από τον Μαρίνο τους δυναμίτες. Αυτός τρομαγμένος του έδωσε αυτούς που ήταν για τη μία ραγιά. Όταν του ζήτησε και τους υπόλοιπους δυναμίτες, αρνήθηκε.
Το τραίνο με τις ενισχύσεις φάνηκε. Τότε όμως ακούστηκε ένας κρότος. Είχαν ανατινάξει τους δυναμίτες. Το τραίνο σταμάτησε από το ξαφνικό χτύπημα. Μια βροχή από σφαίρες έπεσαν από τους αντάρτες του Ε.Λ.Α.Σ., οι οποίοι υπερασπίζονταν τη θέση αυτή. Τότε άρχισαν να παίρνουν θέσεις και οι Ιταλοί. Εκείνη τη στιγμή μια νέα έκρηξη συντάραξε τη γη και η γέφυρα άρχιζε να διαλύεται. Λίγες στιγμές αργότερα ακολούθησε ακόμα μία. Κατόπιν φάνηκαν στον ουρανό δυο κόκκινες φωτοβολίδες για να δείξουν ότι η γέφυρα είχε πέσει και αμέσως μετά τρεις πράσινες που έδωσαν το σύνθημα για σύμπτυξη.

Ο Άρης, ο Ζέρβας, ο Έντυ και ο Κρις, συναντήθηκαν το ίδιο βράδυ και είχαν μακρά συζήτηση. Σ’ αυτή τη συνάντηση υπογράφτηκε το κοινό ανακοινωθέν για την επιχείρηση. Συνόψισαν όσα είχαν πει τις προηγούμενες μέρες για τη συνεργασία των δύο αντάρτικων ομάδων και για την κοινή αντιμετώπιση του εχθρού. Όσο και αν δημιουργούνταν μικροπαρεξηγήσεις ανάμεσα τους, το συναίσθημα της νίκης κυριαρχούσε. Οι Ιταλοί μετά τη καταστροφή της γέφυρας, άρχισαν να κάνουν συλλήψεις, από αυτούς διάλεξαν δεκαεννέα και τους εκτέλεσαν. Μετά την εκτέλεση, οι κάτοικοι της Υπάτης πήραν τα κορμιά των συχωριανών τους και τα έθαψαν.
Ο ραδιοφωνικός σταθμός του Λονδίνου μετέδωσε μ’ ενθουσιασμό την επιτυχία των Ελλήνων στο Γοργοπόταμο, όμως, έκανε ότι μπορούσε για να παραποιήσει τα γεγονότα. Μίλησε μόνο για την επιτυχία του στρατηγού Ναπολέοντος Ζέρβα. Ούτε μια φορά δεν ακούστηκε εκείνο το βράδυ το όνομα του Άρη. Το ίδιο και του Ε.Λ.Α.Σ..

Βιβλιογραφία:
Πάνος Λάγδας, Άρης Βελουχιώτης, ο Πρώτος του Αγώνα, Αθήνα 1965
Στρατηγός Στέφανος Σαράφης, Ο Ε.Λ.Α.Σ., Αθήνα 1946
E. C. W. Myers, Η Ελληνική περιπλοκή, οι Βρετανοί στην κατεχόμενη Ελλάδα, Αθήνα 1975
Dominique Eudes, Οι Καπεταναίοι, ο Ελληνικός Εμφύλιο Πόλεμος 1943-1949, Αθήνα 1975