Το ευχαριστώ μου στη Τζένη Μαστοράκη- Της Κατερίνας Δήμτσα

Θα σας πω την ιστορία γνωριμίας μου με τη Τζένη. Ίσως να αρμόζει περισσότερο να την αναφέρω ως κα Μαστοράκη, και να επισυνάψω δίπλα της την ποιητική της ιδιότητα. Αλλά για μένα δεν χρειάζεται. Για μένα είναι η Τζένη και θα σας μιλήσω γι’ αυτή σκέτα και απλά, όπως μου συστήθηκε και η ίδια μέσα από το έργο της.

Ποίηση δεν έπιανα να διαβάσω για πολλά χρόνια, πάντα μου φαινόταν ένας κόσμος κάπως μπερδεμένος, άπιαστος και ακατανόητος, κι εμείς να ψάχνουμε, όπως μας ρωτούσε ο φιλόλογος στο σχολείο «τι θέλει να πει ο ποιητής». Πήρε καιρό μέχρι να καταλάβω αυτό που περιέγραψε ο Βαγενάς: «Η πεζογραφία περπατάει, ενώ η ποίηση χορεύει» και πως ο ποιητής δεν θέλει να πει, το ποίημα λέει.

Θυμάμαι το συναίσθημα όταν διάβασα πρώτη φορά Μαστοράκη,ακριβώς ίδιο με την έξαψη και τη γοητεία που νιώθεις όταν σου γνωρίζουν ενδιαφέρον άτομο σε παρέα. Και την ταύτιση, την έμπνευση, τη ζωντάνια που σπινθηροβόλησε μέσα μου, το χαμόγελο όταν κατάφερα να αγοράσω τα «Διόδια» και περπάταγα στο δρόμο άφθαρτη, ξέροντας πως με όπλο τέτοια ποιήματα, θα τον ομορφύνουμε τον κόσμο.

Αυτά είναι 7 πράγματα για τα οποία αγάπησα τη Τζένη. Και ταυτόχρονα, 7 λόγοι για τους οποίους αξίζει να γράφει κανείς, όπως η ίδια μου τους χάρισε εν αγνοία της απλόχερα με τις δημιουργίες της.

1. Ο ποιητής έχει ανάγκη να γράψει, αποκομμένος πια από οποιαδήποτε πρόζα, ελεύθερος να βρει καταφύγιο στο χαρτί, από όλους τους εχθρούς και τα φαντάσματα της κοινωνίας. Αυτή την άγρια καταδίωξη ένιωθε και η ίδια από πολύ νωρίς. Από παιδιά μας κολλάνε κοινωνικούς ρόλους και κανόνες, ώστε να μην ξεφύγουμε από το μονοπάτι του πρέποντος. Τα ποιήματα είναι πορείες διεκδίκησης, είναι εξεγέρσεις, είναι μικρές σκανταλιάρικες παρασπονδίες. Πλέον ξέρω πολύ καλά πως δεν γίνεται να αλλάξουμε τον κόσμο, αν δεν αλλάξουμε μοτίβο ποιητικής.

2.Τα ποιήματα της Τζένης είναι μια λίστα με τους καθημερινούς φασισμούς. Και μέσω αυτών η ίδια δεν πουλάει επανάσταση για κατανάλωση,επαναστατεί. Αν μπορούσαμε να αναγνωρίσουμε τις μικρές ανελευθερίες της ζωής μας, θα αφουγκραζόμασταν με διορατικότητα τα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Θα ξέραμε επίσης πόσο φασισμό ίσως κρύβουμε μέσα μας και θα ξεκινούσαμε να καθαρίζουμε το γελοίο πρόσωπό μας. Βρείτε μου ανθρώπους που μπορούν να παραδεχτούν τέτοια πράματα, αυτούς που χαρίζουν με το χέρι τους τρυφερότητα δίχως ίχνος χειραγώγησης. Μια από αυτούς είναι η Τζένη Μαστοράκη.

“ Δούρειος Ιππος”

Ο Δούρειος Ίππος τότε είπε
όχι δε θα δεχτώ δημοσιογράφους
κι είπαν γιατί κι είπε
πως δεν ήξερε τίποτα για το φονικό·
κι ύστερα εκείνος
έτρωγε πάντα ελαφρά τα βράδια
και μικρός
είχε δουλέψει ένα φεγγάρι
αλογάκι σε λούνα παρκ.

3.Δεν σας κρύβω οτι και ‘γω ως γραφιάς ταυτίστηκα μαζί της. Η ιστορία μας με το γράψιμο και η σκέψη γύρω από τον κόσμο του, κάπως μοιάζουν. Μιλάμε για την διάθεση να γράφεις πάντα σαν συνειδητοποιημένη ποιήτρια, σχεδόν από τα εφηβικά χρόνια. Η Μαστοράκη αρθρώνει έναν λόγο απλό, νεανικό, άλλοτε οργισμένο, άλλοτε παραπονεμένο,όπου κάποτε νικά η πίκρα και η απογοήτευση, κάποτε η δύναμη και η ορμή. Και πρώτα-πρώτα οι Μύθοι. Πρέπει να αναμετρηθεί με τους παλιούς μύθους, να τους γνωρίσει και έπειτα να φτιάξει τους δικούς της. Να χτίσει έναν περίκλειστο παράδεισο και να τον κατακτήσει. Εκεί μαζεύει ένα-ένα τα υλικά της, υλικά σκέψης, γλώσσας και κυρίως συναισθημάτων για να πορευτεί ποιητικά.

Πρέπει να ‘ναι δύσκολη
η δουλειά του ποιητή.
Προσωπικά, δεν το ξέρω.
Εγώ σ’ όλη μου τη ζωή
έγραφα μόνο
κάτι μακριά, απελπισμένα γράμματα
για τις άνυνδρες συνοικίες,
τα ’κλεινα σε μπουκάλια
και τα πετούσα στους υπονόμους.

 

4. Μιλάμε για μοντέρνα ποίηση. Που για να πω και την αλήθεια πάντα μου έμοιαζε ακόμα πιο δυσνόητη. Λάθος εκτίμηση λόγω πομπώδους τίτλου. Στην ουσία, μιλάμε για μια ποίηση που σιγοβράζει, συστέλλεται και διαστέλλεται, μετατοπίζοντας την ευαισθησία. Μετατόπιση που είναι αποτέλεσμα μιας μεγάλης μεταβολής στον τρόπο με τον όποιο ο άνθρωπος αισθανόταν τον εαυτό του και τη σχέση του με τον κόσμο, μιας μεταβολής πού είχε τα επακόλουθα της στη δομή της κοινωνικής οργάνωσης. Η παλαιά ποίηση ως έκφραση της ευαισθησίας των παλαιότερων ανθρώπων, πού ήταν άνθρωποι προσηλωμένοι σ’ ένα υπερατομικό κέντρο, και των παλαιότερων κοινωνιών, πού ήταν κοινωνίες κεντρικά οργανωμένες, δεν μπορούσε παρά να ήταν συντεθειμένη σε μορφή πού ν’ αντανακλά αυτή την τάξη. Η διάλυση αυτής της τάξης ήταν αναπόφευκτο να έχει τις συνέπειες της και στην ποίηση. Η Τζένη δεν φοβάται το συναίσθημα. Η ενσυναίσθηση είναι λειτουργική δύναμη για την ποίησή της, τσακίζοντας οποιαδήποτε ακινησία.

5. Κομβικά συναισθήματα της ίδιας ο θυμός και η αγανάκτηση για τους ρόλους των φύλων, που αυτόματα σε συντροφεύουν καθ’ όλο το ταξίδι στο έργο της. Μας συστήνει μια καινούρια γυναίκα και καλεί σε αναστοχασμό της παραδοσιακής της θέσης ως σύμβολο απλά ιδεατού ερωτισμού. Το γυναικείο σώμα είναι μια ελεύθερη οντότητα με αυτόνομη σεξουαλικότητα. Η γυναικεία φύση δεν είναι πια εντοιχισμένη στην κουζίνα του σπιτιού της, ούτε μονοδιάστατα συνδεδεμένη με το μητρικό φίλτρο. Διαβάζοντας Μαστοράκη, πιάνεις τον εαυτό σου να φωνάζει για τη χειραφέτηση, την απόρριψη της πατριαρχικής κοινωνίας, σατιρίζοντας την ηθικολογία και τα πατερναλιστικά στερεότυπα. Ναι, μην διαβάσετε τη Τζένη αν σας ενοχλούν αυτές οι «φεμινιστικές, αντιπαραδοσιακές, παρλαπίπες». Επίσης, μην διαβάσετε Μαστοράκη αν είστε φασίστες. Εσείς, μπορείτε να πάτε μια εκδρομή, στην Ελλάδα έχουμε πολλά ωραία πηγάδια. Κι όλα μέλι-γάλα.

 

“Η χαρά της μητρότητας”

Τα βράδια κάνω επικίνδυνες δουλειές.
Δένω μεγάλους σπάγκους
από παράθυρο σε παράθυρο
και κρεμάω παράνομες εφημερίδες.
Τί τα θες, η ποίηση πια δε φτουράει.
Μας τα ’παν κι άλλοι, σου λένε.
Κι έπειτα, έχει κάμποσες να τραγουδήσουν
τη χαρά της μητρότητας.
Η κόρη μου γεννήθηκε
σαν όλα τα παιδιά.
Καταπώς φαίνεται,
θα κάνει και γερά ποδάρια,
να τρέχει γρήγορα στις διαδηλώσεις.

6. Για να το παίξω και λίγο φιλόλογος, η ποίηση της Μαστοράκη μας καταβυθίζει στην ποιητική λειτουργία την ίδια. Η γραφή σαν πράξη νοηματοδοτείται και ο δημιουργός κουβαλά όχι μόνο των βάρος των απτών του πράξεων αλλά και το βάρος όσων έχει δηλώσει ποιητικά. Με στόχο όχι να συγκινήσει ή να εκβιάσει το συναίσθημα σε κανέναν χρησιμοποιώντας κούφιους λυρισμούς. Η Τζένη Μαστοράκη ζυμώνει εικόνες, μνήμες, πρόσωπα στοργικά σε κάθε της ποίημα. Δίνει βιώματα που μεταβιβάζονται και αποσβολώνουν, ενώ το τελικό αποτέλεσμα είναι πάντοτε «δικό της». Και σε συνεπαίρνει.

7. Οι ήρωες της Τζένης, οι ήρωες οι δικοί μου, αυτοί που και’γω νομίζω πως αξίζει να υμνούνται: οι πολλοί και ανώνυμοι. Το μεγαλύτερο μάθημα που μου δίνει όσο τη διαβάζω είναι πως η ποίηση μας κάνει να αναπνέουμε αλλιώς. Να μην είμαστε ανυπεράσπιστοι στον ύπνο μας.

 

Εκείνη αναγνώριζε την επικινδυνότητα των ποιημάτων της και θεωρούσε τις αδυναμίες μας συναρπαστικές. Εγώ, δεν καταλαβαίνω πως θα μπορούσα να μην νιώθω απόλυτα δικό μου έναν άνθρωπο που μου χάρισε απλόχερα, πέρα από τόσες ώρες συντροφιάς, τόσες ακόμα σκέψεις, εμπνεύσεις, δημιουργικές δυνάμεις. Καταλάβατε τώρα γιατί θέλω να της πω ένα ευχαριστώ; Και προπαντός γιατί την αποκαλώ με το μικρό της;

Το Artwork το έφτιαξε ειδικά για το κείμενο o Αντρέας Βοτίκας