Φρίντριχ Ενγκελς ο »Στρατηγός»

Σαν σήμερα στις 5 Αυγούστου 1895, φεύγει από τη ζωή ο Φρίντριχ Ενγκελς, κορυφαία μορφή του παγκόσμιου εργατικού, επαναστατικού και κομμουνιστικού κινήματος. Γεννήθηκε στις 28 Νοεμβρίου το 1820. Παρατσούκλι του ήταν » ο στρατηγός» επειδή συχνά προέβλεπε την έκφανση των μαχών σαν να ήταν κάποια μεγάλη στρατιωτική φυσιογνωμία όπως μαρτυρούν δείγματα από την αλληλογραφία με διάφορους συντρόφους του. Ο Φ. Ένγκελς με τον Καρλ Μαρξ συνδιαμόρφωσαν και θεμελίωσαν την επιστημονική κοσμοθεωρία της εργατικής τάξης, αποδεικνύοντας το αναπόφευκτο, νομοτελειακό πέρασμα της κοινωνίας από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό. Και έδωσαν έτσι στην πρωτοπόρα επαναστατική τάξη τα όπλα για να γίνει τάξη για τον εαυτό της, προκειμένου να φέρει σε πέρας την ιστορική της αποστολή, την κοινωνική απελευθέρωση από την ταξική εκμετάλλευση. 

Ο Ενγκελς ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη θεμελίωση και την τεκμηρίωση της υλιστικής διαλεκτικής, αντιμετωπίζοντας πλήθος θεωρητικών προβλημάτων και αναλαμβάνοντας να αντικρούσει τις αντιεπιστημονικές απόψεις της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας. Ανάμεσα στα πολλά έργα του που ξεχώρισαν, το «Αντι- Ντύρινγκ», «η Καταγωγή της Οικογένειας, της Ατομικής Ιδιοκτησίας και του Κράτους», «Ουτοπικός και Επιστημονικός Σοσιαλισμός», «Για το Ζήτημα της Κατοικίας» και πλήθος άλλα. Ο Ένγκελς συνδύασε τη συγγραφική του δραστηριότητα με την επαναστατική πάλη και πήρε μέρος σε πολλές επαναστατικές εξεγέρσεις, όπως στη Γερμανία και τη Γαλλία.

«Η δυνατότητα να εξασφαλιστούν με την κοινωνική παραγωγή σε όλα τα μέλη της κοινωνίας όχι μόνο πέρα για πέρα αρκετοί υλικοί όροι ζωής, που θα γίνονται από μέρα σε μέρα πλουσιότεροι, μα επίσης και η πλήρης ελεύθερη ανάπτυξη και άσκηση των σωματικών και πνευματικών τους ικανοτήτων, η δυνατότητα αυτή υπάρχει τώρα για πρώτη φορά, υπάρχει όμως. […] Το προλεταριάτο παίρνει την κρατική εξουσία και μετατρέπει τα μέσα παραγωγής πρώτα σε κρατική ιδιοκτησία. Έτσι, όμως, καταργεί τον ίδιο τον εαυτό του ως προλεταριάτο, έτσι καταργεί όλες τις ταξικές διαφορές και αντιθέσεις και μαζί τους και το κράτος ως κράτος. […] Το κράτος δεν καταργείται, απονεκρώνεται».

Αυτά, ανάμεσα σε πολλά άλλα εξόχως ουσιώδη, γράφονται στην« Εξέλιξη του σοσιαλισμού από την ουτοπία στην επιστήμη», από τον Φρίντριχ Ένγκελς. Ο Ένγκελς, μαζί με τον σύντροφο και πιστότετερό του,- εφ’ όρου ζωής- φίλο, Καρλ Μαρξ, αποτέλεσαν τους θεμελιωτές της υλιστικής διαλεκτικής και της υλιστικής αντίληψης της ιστορίας. Μαζί συνέγραψαν τα σπουδαιότερα κείμενα-στυλοβάτες της μαρξιστικής επιστημονικής επαναστατικής θεωρίας και πρωτοστάτησαν στους πρώτους μαζικούς εργατικούς αγώνες, συμμετέχοντας αρχικά στις συνωμοτικές τάξεις της Ένωσης των Δικαίων, έπειτα της Ένωσης των Κομμουνιστών, και καταλήγοντας να ιδρύουν την Διεθνή Ένωση Εργατών. Ο Ένγκελς, γεννήθηκε στο Μπάρμεν της Ρηνανίας, στους κόλπους μιας αστικών καταβολών οικογένειας, και από νωρίς φανέρωσε την κλίση του στα κλασικά γράμματα, ιδιαίτερα στη γερμανική λογοτεχνία και την στρατιωτική ιστορία, κάτι που θα του χάριζε αργότερα το προσωνύμιο «Στρατηγός».

Στην νεότητά του, επηρεάστηκε, όπως τα περισσότερα ανήσυχα πνεύματα της εποχής του, από το έργο του Χέγκελ, και σύντομα εντάχθηκε στον κύκλο των Αριστερών Εγελιανών, στην μερίδα δηλαδή των πιο ριζοσπαστικών οπαδών του Χέγκελ που δεν πίστευαν ότι Ο Λόγος βρήκε την αυτοσυνειδησία του στα πλαίσια του τοτινού πρωσικού κράτους. Το 1842 μεταβαίνει στο Μάντσεστερ της Αγγλίας, στο εργοστάσιο του πατέρα του, και εκεί είναι που συμβαίνει η αποκάλυψη. Συναναστρεφόμενος του βιομηχανικούς εργάτες, συγγράφει το μεγαλειώδες έργο του «Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία». Στα 1844, συναντιέται με τον Μαρξ, κι από τότε αρχίζει το μεγάλο, κοινό τους ταξίδι.Συνεργατικά γράφουν τα πιο σημαντικά έργα του κλασικού μαρξισμού, όπως ενδεικτικά την Αγία Οικογένεια, την Γερμανική Ιδεολογία, κι ασφαλώς το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ατομικά, αν κι έχοντας πάντα άξονα περιστροφής την μαρξιστική σκέψη, συγγράφει και τα έργα: «Διαλεκτική της Φύσης», «Ο Λουδοβίκος Φόυερμπαχ και το τέλος της κλασσικής γερμανικής φιλοσοφίας», «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους», στα οποία αναπτύσσει τον υλισμό και την διαλεκτική, αποκρούοντας κάθε ιδεαλιστική και μεταφυσική ερμηνεία της φύσης, της κοινωνίας και της νόησης. Ο Ένγκελς μελέτησε σε βάθος τα μαθηματικά και τη φυσική της εποχής του, κι αυτό ήταν που του επέτρεψε να θεμελιώσει τόσο στέρεα τον διαλεκτικό υλισμό, όπως αποδεικνύεται ιδιαίτερα στα έργα του Αντι-Ντύρινγκ και Διαλεκτική της Φύσης, ενώ επίσης σπουδαίο ρόλο διαδραμάτισε στην οργάνωση κι έκδοση του 2ου και 3ου τόμου του Κεφαλαίου του Μαρξ, μετά τον βιολογικό θάνατο του τελευταίου.

Έγραφε ο Λένιν για τον Ένγκελς: «Δεν μπορεί κανείς – έλεγε ο ηγέτης των Μπολσεβίκων – να κατανοήσει το μαρξισμό και να τον εκθέσει στην πληρότητά του, αν δεν πάρει υπόψη του όλα τα έργα του Ένγκελς». Πράγματι, η συμβολή του Ένγκελς διαπιστώνεται σε μια σειρά πεδίων, από την φιλοσοφία και την οικονομία, ως τις φυσικές επιστήμες και την ανθρωπολογία. Ο Στρατηγός, θα σβήσει στα 1895, ήσυχος και σίγουρος για την σπορά που άφησε στους αιώνες. Έγραψε γι’ αυτόν ο Βίλχελμ Λίμπκνεχτ:« Παρόλο που το θάνατό του τον περιμέναμε, το πλήγμα ωστόσο ήταν σκληρό, φοβερό. Είχε πέσει σαν δέντρο που το κόβουν, ο γιγάντιος ήρωας του πνεύματος που είχε θεμελιώσει μαζί με τον Μαρξ τον επιστημονικό σοσιαλισμό και είχε διδάξει την τακτική του σοσιαλισμού… ο φίλος, ο σύμβουλος, ο οδηγός, ο μαχητής ήταν νεκρός»