Ευγένιος Ντελακρουά: Ένας ρομαντικός στην εποχή των επαναστάσεων – Του Αποστόλη Σερέτη

Ο 18ος  και 19ος αιώνας στην Ευρώπη, ήταν μια περίοδος με καθοριστικές  κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές. Ήταν μια εποχή με ταξικές επαναστάσεις και εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. Η εποχή των αστικών επαναστάσεων, των πρώτων προλεταριακών κινητοποιήσεων, της δημιουργίας των εθνών κρατών. Σε μια τέτοια περίοδο υπήρξαν πολλές τραγικές και αντιφατικές φιγούρες, πληθώρα ιστορικών γεγονότων, άνθρωποι που μισήθηκαν όσο και αγαπήθηκαν. Όλη αυτή η κοινωνικοπολιτική κινητικότητα γονιμοποίησε το ρεύμα του ρομαντισμού στη τέχνη. Η  Γαλλία ήταν στο επίκεντρο των εξελίξεων αυτών και ο λαός της βίωνε μια εκρηκτική κατάσταση. Όλο αυτό το χρονικό πλαίσιο της εποχής, πέτυχε να το απεικονίσει με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο, μία από τις πιο εμβληματικές μορφές του ζωγραφικού ρομαντισμού. Ο Ευγένιος Ντελακρουά.

Ο Ευγένιος Ντελακρουά ήταν μεγάλος Γάλλος ρομαντικός ζωγράφος του 19ου αιώνα, που επηρέασε την ζωγραφική συμβάλλοντας στην μετέπειτα ανάπτυξη του ιμπρεσιονισμού. Γεννήθηκε στις 26 Απριλίου 1798 στο Σαρεντόν-Σαιν-Μορίς κοντά στο Παρίσι και πέθανε στις 13 Αυγούστου 1863. Το 1815 μαθήτευσε κοντά στον ζωγράφο Πιέρ-Ναρκίς Γκερέν και το 1816 μπήκε στην Σχολή Καλών Τεχνών. Όπως ήταν φυσικό ο νεαρός τότε Ντελακρουά επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τα ιδεώδη της Γαλλικής Επανάστασης. Ανήκε στη κατηγορία των μεγάλων επαναστατών που γέννησε η Γαλλία. Ο ίδιος ήταν ένας περίπλοκος χαρακτήρας με πλατιές και ποικίλες συμπάθειες και από τα ημερολόγια του αποδεικνύεται ότι δεν του άρεσε μόνο να τον θεωρούν φανατικό επαναστάτη. Του απέδωσαν αυτή την ιδιότητα επειδή δεν αποδεχόταν τα κριτήρια της Ακαδημίας. Πίστευε πως στη ζωγραφική, το χρώμα ήταν πιο σημαντικό από το σχέδιο, όπως και η φαντασία από τη γνώση. Προτιμούσε να προκαλεί την Ακαδημία και τους ειδικούς υποστηρίζοντας πως είχε βαρεθεί τα λόγια θέματα και την μόνιμη ενασχόληση με τον αρχαίο κόσμο.

Γενικότερα οι καλλιτέχνες του ρεύματος του ρομαντισμού, επέλεξαν ηρωικά επεισόδια της εποχής τους και του τόσο πλούσιου σε ζυμώσεις αιώνα τους. Αρκετοί ακολούθησαν κοινωνικές και πολιτικές ιδέες, προσθέτοντας στα επαναστατικά ιδεώδη και τα αιτήματα για δικαιοσύνη. Ο ρομαντισμός χαρακτηριζόταν επίσης από τη σφοδρότητα και το πάθος των αισθημάτων και την αγάπη για την ατομική ελευθερία. Σημαντικό στοιχείο του ζωγραφικού ρομαντισμού ήταν η συγκινησιακή τάση προς το εξωτικό και το αισθησιακό, σε αντίθεση με τις φορμαλιστικές συμβατικότητες του νεοκλασικισμού.

Ο Ντελακρουά θαύμαζε τα ιδεώδη της Γαλλικής Επανάστασης και τις δημοκρατικές ιδέες, όπως επίσης και την Ελληνική Επανάσταση του 1821 που έγινε  για την απελευθέρωση των Ελλήνων από τον οθωμανικό ζυγό και τη σκλαβιά κάτι που τον οδήγησε στο να δημιουργήσει πίνακες με θεματολογία την ελληνική επανάσταση και τα δεινά του ελληνικού λαού. Επίσης είχε ζήσει και την μεγάλη εξέγερση του 1830, που οδήγησε στην πτώση του Βουρβόνοι βασιλιά, από την οποία επηρεάστηκε για να δημιουργήσει τον σημαντικότερο ίσως πίνακα του με τίτλο «Η ελευθερία οδηγεί τον λαό».  Ωστόσο θα ήταν πιο γόνιμο για τη κατανόηση του έργου του να παραθέσουμε κάποιους από τους χαρακτηριστικότερους πίνακες του μεγάλου Γάλλου ζωγράφου. Τέλος, μέσα από αυτά τα έργα, φανερώνονται οι επιρροές του και ο χαρακτήρας του.

«Η Ελευθερία οδηγεί τον λαό», 1830, ελαιογραφία σε καμβά, Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι

Ο ζωγράφος εδώ τοποθετεί την γυμνόστηθη γυναίκα στο κέντρο του πίνακα και με ένα φωτεινό φόντο να την περιβάλλει. Η γυναίκα είναι η ελευθερία και με αυτό το τρόπο αναδεικνύεται σαν κινητήρια δύναμη και εμψυχωτής του λαού που κρατάει όπλα για να την κερδίσει. Οι νεκροί προσδίδουν μια τραγικότητα στο έργο. Η ελευθερία απεικονίζεται γυμνόστηθη διότι με αυτό τον τρόπο ο καλλιτέχνης επιτυγχάνει να αναδείξει την αγνότητα της και κατά συνέπεια την αγνότητα που έχει ο αγώνας για την ελευθερία. Κυριαρχεί γενικά η πλοκή των μορφών που συστρέφονται μαζί στις σκοτεινές σκιές, για να υψωθούν στο  κουδούνισμα του λαμπρού χρώματος που περιβάλλει την ελευθερία και τις μορφές που ξεχωρίζουν ψηλότερα για να ξαναβουλιάξουν ύστερα στις σκοτεινές και στις μόλις διακρινόμενες μορφές δίνοντας στον πίνακα βάθος.

«Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου», 1826, ελαιογραφία σε καμβά, Μουσείο Καλών Τεχνών του Μπορντό

Ο ζωγράφος εμπνεύστηκε τον πίνακα από την τρίτη πολιορκία του Μεσολογγίου. Η γυναίκα αποτελεί την προσωποποίηση της ηρωικής Ελλάδας ενώ την έχει «ντύσει» με παραδοσιακή ελληνική φορεσιά ενώ είναι ξεκούμπωτη στο στήθος κάτι που δίνει κάλλος και αγνότητα στη γυναίκα. Είναι στραμμένη προς τον θεατή με τα χέρια σε στάση απόγνωσης, και το πρόσωπο σε τρία τέταρτα στραμμένο προς τα αριστερά. Στέκεται αποσβολωμένη όρθια επάνω στα ερείπια του Μεσολογγίου, που έχουν καταπλακώσει έναν αγωνιστή. Στο βάθος ένας μαύρος άνδρας με κίτρινο τουρμπάνι που συμβολίζει τον εχθρό καρφώνει μια σημαία στο έδαφος θέλοντας να δείξει την νίκη σε αντιδιαστολή με τον καταπλακωμένο αγωνιστή.

«Η σφαγή της Χίου», 1824, ελαιογραφία σε καμβά, Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι

Ο Ντελακρουά είναι εμπνευσμένος από την σφαγή της Χίου που αναφέρεται στην σφαγή δεκάδων χιλιάδων Ελλήνων της Χίου από τον Οθωμανικό στρατό. Το γεγονός συνέβη το 1822, κατά το 2ο έτος της ελληνικής επανάστασης. Στον πίνακα υπάρχει μεγάλη ποικιλία χρωμάτων τα οποία αναδεικνύουν το δράμα της σκηνής. Οι Έλληνες εικονίζονται ταλαιπωρημένοι και κακοποιημένοι με πολύ τραγικές εκφράσεις στο πρόσωπο τους. Στη σκηνή υπάρχει δράμα και θάνατος ενώ ο καλλιτέχνης έχει τοποθετήσει έναν Οθωμανό πάνω στο άλογο να συνεχίζει τη σφαγή και την κακοποίηση, κάτι που καθιστά τον πίνακα με έντονα παραστατικό.

 

«Αραβικό ιππικό σε επίθεση», 1832, λάδι πάνω σε μουσαμά, Μουσείο Φάμπρ, Μονπελιέ

Το έργο του «Αραβικό ιππικό σε επίθεση», είναι ένας καρπός του ταξιδιού του στη Βόρεια Αφρική το 1832 όπου και τον ενέπνευσε. Το έργο δεν περιέχει κάποιο πατριωτικό ή διδακτικό θέμα. Η έντονη κίνηση και τα έντονα χρώματα της ανατολικής κουλτούρας εξυπηρετούν τον σκοπό του ζωγράφου που είναι να κάνει τον θεατή να συμμεριστεί την στιγμή αυτή και να γευτεί την απόλαυση του που βλέπει τη κίνηση αυτή αλλά και τη ρομαντική γοητεία των ορμώμενων αγέρωχων αλόγων.

Πηγές – Βιβλιογραφία

https://www.freeart.com/gallery/d/delacroix/delacroix.html

http://web.archive.org/web/20070927213354/www.archive.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=181

E.H. Gombrich,  Το Χρονικό της Τέχνης, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης