ΔΕ ΦΤΑΙΩ ΕΓΩ, ΦΤΑΙΣ ΕΣΥ: Ανοχή με τις ευλογίες της αυτο-βελτίωσης – Της Κατερίνας Δήμτσα

Το γενικό αφήγημα είναι γνωστό: Δουλεύουμε με τους εαυτούς μας, κυνηγάμε την αυτοβελτίωση,  στοχεύουμε στην επίγνωση του ποιοι είμαστε, στη θεμελίωση μιας στέρεης, αδιάτρητης ταυτότητας και αυτο-εικόνας, στην αυτο- αγάπη, στην αυτο- αποδοχή. Και μετά μπορούμε να ξυπνάμε και να  χορεύουμε στην κουζίνα μας όσο κάνουμε καφέ, σαν διαφήμιση βουτύρου, μες στην τρελή χαρά, ενώ θα πάμε να δουλέψουμε απλήρωτες υπερωρίες για εφτακόσια ευρώ μεικτά. Ε; Το έμαθα καλά το μάθημά μου κύριοι life- coachers; Όπου ακούς πολλά “αυτό-” ως πρώτο συνθετικό, κράτα και μικρό καλάθι, λέω εγώ.

   Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Δεν είναι μόνο η θετικότητα της βλακείας που χρειάζεται να κατακτήσουμε, όχι, υπάρχει και το άλλο αφήγημα, αυτό που με ενοχλεί παράφορα και καθώς βλέπω να κερδίζει επικίνδυνα έδαφος, χρειάζεται να το εξετάσουμε λίγο περαιτέρω. Μιλώ για το αφήγημα του “ δεν μπορείς να ελέγξεις τον κόσμο γύρω σου, αλλά το πώς θα αντιδράσεις εσύ σε αυτόν”. Ιδέα που στη βάση της ευσταθεί, αλλά στα παρακλάδια της και την εφαρμογή της την έχουμε κάνει να πάσχει, καθώς απαραίτητη προϋπόθεση έχει η αντίδρασή σου να είναι πασπαλισμένη με ηρεμιστικά. Αντέδρασε, ναι, αρκεί να μένεις σε μια ζεν καταστολή.

   Ας εξηγηθώ μπαίνοντας και στο παρασύνθημα. Αντιλαμβάνομαι, κυρίως τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, μια νέα τάξη πραγμάτων στο κοινωνικό φέρεσθαι που πρεσβεύει το εξής (το εντοπίζω κυρίως στο επίπεδο των λόγων μάς): Αν ο/η Χ προβαίνει σε μια άθλια συμπεριφορά απέναντι στον/ην Ψ, σε ένα άθλιο σχόλιο, σε μια επιθετική λεκτικά στάση, το θεμιτό είναι, ως επαρκώς “δουλεμένο” άτομο, ο/η Ψ να μην επηρεαστεί, να παραμείνει ανέγγιχτος/η και σαφώς να μην αντιδράσει. Γιατί αν αντιδράσει σημαίνει πως πληγώθηκε κι επομένως πως δεν έχει καταφέρει ή να οχυρώσει επαρκώς τον εαυτό του ή να δουλέψει σε βάθος με τις ανασφάλειές του. Δε φταις εσύ, φταίω εγώ. Κοινώς, έχω λίγη ατομική ευθύνη ακόμα, να τ’ αφήσω;

   Η οπτική του αν είσαι εντάξει με τον εαυτό σου δεν θα επηρεαστείς, φλερτάροντας με την αναισθησία θα συμπληρώσω, είναι προβληματική. Είναι τοξική. Για πάρα πολλούς λόγους. Αρχικά, μετατοπίζει την ευθύνη από τον πομπό στον δέκτη, θέτοντας τον δεύτερο στο μικροσκόπιο αν όχι στο στόχαστρο και μειώνοντας το ηθικό βάρος της ίδιας της προσβλητικής πράξης. Ασυνείδητα έτσι η “Σκατοσυμπεριφορά” γίνεται ουδέτερη, απαλείφεται το αρνητικό πρόσημό της και σταδιακά λογίζεται ανεκτή, επιτρεπτή. Παράλληλα, ο αποδέκτης τσαλαπατάται ακόμα περισσότερο, καθώς καλείται να μεταβολίσει όχι μόνο την προσβολή που άκουσε και τα άθλια συναισθήματα που (εύλογα) του πυροδότησε, αλλά και το πακέτο ανασφαλειών του γιατί τον πείραξε. Την ανασφάλεια του “μα γιατί έχω ανασφάλεια”; Και στον σκληρό κόσμο της αυτο- βελτίωσης, δε χωράνε τέτοιες αχίλλειες πτέρνες.

   Και ως ιδανική αντίδραση προτάσσεται στην ουσία η μη αντίδραση. Το πρέπον, αυτό που πλασάρεται ως κορωνίδα της αυτο- αγάπης είναι το να παραμείνεις αλώβητος. Το οποίο, ως αφομοιωμένη στάση, θα οδηγήσει στην απάθεια που με τη σειρά της θα οδηγήσει στην ανεκτικότητα και την ανοχή των “Σκατοσυμπεριφορών” και συνεπαγωγικά στη διαιώνισή τους.

  Παραπάνω, σημείωσα πως το εν λόγω πρότυπο αντίδρασης το εντοπίζω κυρίως ως απάντηση σε λεκτικής φύσης κακοποιητικές πρακτικές ή σχόλια. Ταυτόχρονα όμως απαιτούμε από τα θύματα να μιλάνε αμέσως κι αν για τους δικούς τους λόγους καθυστερήσουν -σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα των πρέπει μας- πεταγόμαστε να πούμε τι περίμενες; και γιατί τώρα; Όλα είναι μια αλυσίδα, μια αλυσίδα που δένει πάντοτε τα χέρια του δέκτη, που από τα πιο μικρά και φαινομενικά ακίνδυνα ξεκινώντας και καταλήγοντας στα πιο νοσηρά και κατάπτυστα, πάντα φέρεται φιλικά προς τον δράστη, τον νταντεύει, τον χτυπά φιλικά στην πλάτη. Επειδή αρνούμαστε να δούμε τις συνδέσεις, να αντισταθούμε, επειδή μαθαίνουμε πως η ευαλωτότητα, η ευαισθησία, η πάγια τρωτότητα που πάει πακέτο με την ανθρώπινη ιδιότητά μας θεωρείται ένδειξη αδυναμίας ή ανωριμότητας.

Δε θέλουμε καταφύγια για κακοποιητικές συμπεριφορές. Δε θέλουμε δικλείδες ασφαλείας να προστατεύουν όσους εξαπολύουν ανενόχλητοι τις προσβολές τους. Το “μείνε ανεπηρέαστος” μπορεί να αποβεί μια επικίνδυνη συμβουλή. Το να αντιδράμε σε μια προσβολή για ένα χαρακτηριστικό μας (εμφανισιακό ή της προσωπικότητας) δε σημαίνει ότι δεν το αποδεχόμαστε. Αντίστοιχα το ότι πληγωνόμαστε, επηρεαζόμαστε, κλαίμε, θυμώνουμε, αντιδράμε, δε μας κάνει “αδούλευτους” μέσα μας. Μας κάνει ανθρώπους. Το πρόβλημα δεν είναι πως εμείς προσβληθήκαμε. Είναι αυτός που μας προσέβαλε, η ίδια η προσβολή του.

Να θυμάστε: Σκοπός δεν είναι να αγαπάμε τον εαυτό μας για να ζούμε καλά μόνοι μας. Σκοπός είναι να αγαπάμε τον εαυτό μας για να ζούνε καλά  και οι άλλοι μαζί μας.