Χαλίλ Γκιμπράν: »Να πιστεύεις στα όνειρα, γιατί σ’ αυτά είναι κρυμμένη η πύλη της αιωνιότητας» – Της Μαρίας Ηλιοπούλου – Πεζώνη

Κι όμως , τα όνειρα είναι το κλειδί της ζωής όπως πολύ όμορφα μας επισήμανε ο Khalil Gibran ή αλλιώς γνωστός στο ευρύ κοινό ως ο «άνθρωπος από το Λίβανο». Σαν σήμερα πριν από 138 χρόνια, στις 6 Ιανουαρίου του 1883 γεννήθηκε ο ταλαντούχος ποιητής , συγγραφέας, φιλόσοφος και ζωγράφος Χαλίλ Γκιμπράν στη πόλη Μπσαρί στο βόρειο Λίβανο. Ενώ στην αρχή η οικογένεια Γκιμπράν ζούσε πλουσιοπάροχα μέσα σε λίγα χρόνια λόγω επιπολαιοτήτων και οικονομικών ατασθαλιών του πατέρα, η οικογένεια βυθίζεται στη φτώχεια. Ο μικρός Χαλίλ δε λαμβάνει επίσημη μόρφωση παρά μόνο επισκέπτεται τον ιερέα ενός χωριού που τον διδάσκει τα ουσιώδη της θρησκείας και της Βίβλου ενώ δεν λείπει η διδαχή της αραβικής και της συριακής γλώσσας. Στη συνέχεια ο ιερέας θα διακρίνει την ευφυΐα του μικρού Χαλίλ και θα του διδάξει προκαταρκτικά το αλφάβητο ανοίγοντας έτσι διάπλατα την πόρτα για τον κόσμο της ιστορίας , της λογοτεχνίας αλλά και της επιστήμης. Το 1895 θα μεταναστεύσει στις ΗΠΑ μαζί με τη μητέρα του και τα τρία ακόμη αδέλφια του ενώ ο πατέρας του ξεπληρώνει τα χρέη του με φυλάκιση. Στη Βοστόνη η φτώχια και οι δυσκολίες αναδεικνύουν μία έως τότε άγνωστη πτυχή του χαρακτήρα της μητέρας του. Έτσι, δίνεται η δυνατότητα στο Γκιμπράν να παρατηρήσει το δυναμισμό και το πείσμα της να μην αφήσει νηστικά τα τέσσερα παιδιά της, θα δει την ισχυρή της θέληση που την οδηγεί στο να δουλεύει ως γυρολόγος στους φτωχούς δρόμους της Σάουθ Έντ. Ίσως το παράδειγμα της μητέρας του τον έκανε να μισήσει το χρήμα και την κατάντια που μπορεί να προσφέρει και το απέδωσε σ’ ένα βαθυστόχαστο απόφθεγμα : Ο πιο αξιολύπητος από όλους τους ανθρώπους είναι αυτός που μετατρέπει τα όνειρά του σε ασήμι και χρυσάφι.

    Εν συνεχεία τυχαίνει στη Βοστόνη τα φιλανθρωπικά ιδρύματα να εντάσσουν στα δημόσια σχολεία  παιδιά μεταναστών, φυσικά μόνο τα αγόρια για να τα κρατήσουν μακριά από τους δρόμους. Το ταλέντο του Χαλίλ θα ξεχωρίσει και οι καθηγητές του θα τον φέρουν σε επαφή με τον πολύ διάσημο φωτογράφο της εποχής Φρέντ Χόλαντ Ντέι.  Έπειτα από τρία χρόνια ο Χαλίλ επιστρέφει στο Λίβανο και μελετά την αραβική και τη γαλλική γλώσσα, ενώ επίσης αφιερώνεται στη μελέτη της λογοτεχνίας. Το 1902 χάνει τη μητέρα του και επιστρέφει πίσω στη Βοστόνη. Τότε γνωρίζει δύο φιγούρες που αποτέλεσαν βαθιά έμπνευση για τον ποιητή, την πρώτη του αγάπη Ζόζεφιν Πίμποντι και την Μαίρη Άσκελ. Το 1914 θα δημοσιεύσει ποιήματα σε πεζό λόγο με τον τίτλο «Δάκρυ και χαμόγελο». Το 1908 θα γίνει μια απόπειρα από τον νεαρό καλλιτέχνη να μαθητεύσει στη Σχολή καλών τεχνών στο Παρίσι με καθηγητή τον Ροντέν. Όμως, η έλλειψη βασικής εκπαίδευσης αποτέλεσε τροχοπέδη για τον Χαλίλ με αποτέλεσμα να  αποξενωθεί ριζικά από την ακαδημαϊκή εκπαίδευση και να αναζητήσει την δική του καλλιτεχνική έκφραση σκιτσάροντας μοντέλα με γνώμονα τη δική του αίσθηση πραγμάτων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να επιστρέψει στην Νέα Υόρκη το 1910 μακριά από τη Λιβανέζικη συνοικία όμως για να βρει τον εαυτό του. Η ενασχόληση του με την ζωγραφική γίνεται ορατή μέσα κι από τα λογοτεχνικά του έργα, η χρήση των λέξεων σαν πινελιές σε καμβά μία προς μία συνθέτουν προτάσεις με εικαστική υπόσταση, όπως για παράδειγμα : Ζωή χωρίς αγάπη είναι σαν δέντρο χωρίς άνθη και καρπούς.

  Το 1918 θα εκδοθεί  «ο Τρελός» , το 1923 «ο Προφήτης» και το 1928 « Ο Ιησούς, ο Υιός του Ανθρώπου»

   Το 1929 η υγεία του Χαλίλ κλονίζεται αφού διαγνώστηκε με ηπατικό οίδημα καθώς τα τελευταία χρόνια είχε βρει συντροφιά στο αλκοόλ. Το 1930 θα δημοσιεύσει το «οι Θεοί της Γης». Αγνοώντας οποιαδήποτε ιατρική συμβουλή πεθαίνει στις 10 Απριλίου 1931 στη Νέα Υόρκη σε ηλικία μόλις 48 ετών από φυματίωση και εκτεταμένη κίρρωση του ήπατος. Χιλιάδες άνθρωποι τον θρήνησαν και όχι αδίκως . Η σορός του μεταφέρθηκε στο Λίβανο όπου και ετάφη. Στον τάφο του είναι χαραγμένο το εξής: Είμαι ζωντανός όπως κι εσύ και βρίσκομαι δίπλα σου. Κλείσε τα μάτια σου, κοίτα γύρω σου και θα με δεις μπροστά σου.

    Ο Χαλίλ Γκιμπράν ήταν μεγάλος δάσκαλος και το ότι είναι ακόμη και σήμερα δίπλα μας είναι αλήθεια, αρκεί να τον αναζητήσουμε στα έργα του . Μας διδάσκει ότι μία από τις μεγαλύτερες αρετές είναι η αγάπη αφού το πιο βασανιστικό μαρτύριο δεν είναι η κόλαση. Κόλαση είναι η άδεια καρδιά, όπως αναφέρει . Σχετικά με την αγάπη αξίζει να διαβάσουμε το συγκεκριμένο απόσπασμα από το έργο του «ο Προφήτης» που μιλά για την αγάπη.

«Όταν η αγάπη σε καλεί, ακολούθησε την, μόλο που τα μονοπάτια της είναι τραχιά και απότομα. Κι όταν τα φτερά της σε αγκαλιάσουν, παραδώσου, μόλο που το σπαθί που είναι κρυμμένο ανάμεσα στις φτερούγες της μπορεί να σε πληγώσει. Κι όταν σου μιλήσει, πίστεψέ την, μόλο που η φωνή της μπορεί να διασκορπίσει τα όνειρα σου σαν το βοριά, που ερημώνει τον κήπο. Γιατί όπως η αγάπη σε στεφανώνει, έτσι και θα σε σταυρώσει. Κι όπως είναι για το μεγάλωμα σου, είναι και για το κλάδεμά σου. Κι όπως ανεβαίνει ως την κορυφή σου και χαϊδεύει τα πιο τρυφερά κλαδιά σου, που τρεμοσαλεύουν στον ήλιο, έτσι κατεβαίνει και ως τις ρίζες σου και ταράζει την προσκόλληση τους στο χώμα. Σαν δέματα σταριού σε μαζεύει κοντά της. Σε αλωνίζει για να σε ξεσταχυάσει. Σε κοσκινίζει για να σε λευτερώσει από τα φλούδια σου. Σε αλέθει για να σε λευκάνει. Σε ζυμώνει ώσπου να γίνεις απαλός. Και μετά σε παραδίνει στην ιερή φωτιά της για να γίνεις ιερό ψωμί για του Θεού το άγιο δείπνο. Όλα αυτά σου κάνει η αγάπη για να μπορέσεις να γνωρίσεις τα μυστικά της καρδιάς σου και με τη γνώση αυτή να γίνεις κομμάτι της καρδιάς της ζωής. Αλλά αν από φόβο σου γυρέψεις μόνο την ησυχία της αγάπης και την ευχαρίστηση της αγάπης, τότε, θα ήταν καλύτερα για σένα να σκεπάσεις την γύμνια σου και να βγεις έξω από το αλώνι της αγάπης. Και να σταθείς στο χωρίς εποχές κόσμο, όπου θα γελάς, αλλά όχι με ολάκερο το γέλιο σου, και θα κλαις, αλλά όχι με όλα τα δάκρυά σου. […]Αλλά αν αγαπάς κι είναι ανάγκη να έχεις επιθυμίες, ας είναι αυτές οι επιθυμίες σου: Να λιώσεις και να γίνεις σαν το τρεχούμενο ρυάκι που λέει το τραγούδι του στην νύχτα. Να γνωρίσεις τον πόνο της πολύ μεγάλης τρυφερότητας. Να πληγωθείς από την ίδια την γνώση σου της αγάπης. Και να ματώσεις πρόθυμα και χαρούμενα. Να ξυπνάς την αυγή με καρδιά έτοιμη να πετάξει και να προσφέρει ευχαριστίες για μια ακόμη μέρα αγάπης. Να αναπαύεσαι το μεσημέρι και να στοχάζεσαι την έκσταση της αγάπης. Να γυρίζεις σπίτι το σούρουπο μ’ ευγνωμοσύνη στην καρδιά. Και ύστερα να κοιμάσαι με μια προσευχή για την αγάπη που έχεις στην καρδιά σου και μ’ έναν ύμνο δοξαστικό στα χείλη σου.»

   Τέλος, επειδή ζούμε σε πολύ περίεργες εποχές που συνεχώς θεμελιώδεις αξίες της ανθρώπινης αξιοπρέπειας εξευτελίζονται και εν τέλει πωλούνται σε τιμές ευκαιρίας αλλά και έννοιες όπως δημοκρατία , αλληλεγγύη και  ανθρώπινα δικαιώματα θεωρούνται αξίες δεύτερης κατηγορίας αξίζει να δούμε και το τι λέει «ο άνθρωπος από το Λίβανο». Πιο συγκεκριμένα πάλι από το έργο «Ο Προφήτης» θα δούμε ένα απόσπασμα που μιλά ο Προφήτης για την  αξία της ελευθερίας, έννοια με βαρυσήμαντο φορτίο.

«Στις πύλες της πόλης και δίπλα στο τζάκι σας σάς είδα να ταπεινώνεστε και να λατρεύετε την ελευθερία σας, ωσάν τους σκλάβους που ταπεινώνονται μπροστά στον τύραννο και τον υμνούν παρ’ όλο που αυτός τους σκοτώνει. Αχ, μέσα στο άλσος του ναού και στη σκιά του κάστρου έχω δει τους πιο ελεύθερους από σας να φορούν την ελευθερία τους σα χαλινό και χειροπέδη. Και μέσα μου μάτωσε η καρδιά μου’ γιατί μπορείτε να είστε ελεύθεροι μόνο όταν η επιθυμία για την αναζήτηση της ελευθερίας γίνεται βαρύ φορτίο για σας, και όταν πάψετε να μιλάτε για την ελευθερία σα σκοπό και σαν εκπλήρωση. Θα είστε αληθινά ελεύθεροι όταν οι μέ­ρες σας δε θα είναι χωρίς φροντίδα ούτε οι νύχτες σας χωρίς ανάγκη και θλίψη. Αλλά μόνο όταν αυτά τα πράγματα περι­ζώνουν τη ζωή σας, κι ωστόσο εσείς υψώ­νεστε πάνω απ’ αυτά γυμνοί και αδέσμευτοι. Αλλά πως θα υψωθείτε πάνω από τις μέρες και τις νύχτες σας, έκτος αν σπάσετε τις αλυσίδες σας που εσείς στη χαραυγή της νόησής σας δέσατε γύρω από τη μεσημεριάτικη ώρα σας; Στην πραγματικότητα, αυτό που ονομάζετε ελευθερία είναι η πιο δυνατή αλυσίδα σας, μ’ όλο που οι κρίκοι της λαμποκοπούν στον ήλιο και θαμπώνουν τα μάτια σας. Και τι άλλο είναι εκτός από κομμάτια του ίδιου του εαυτού σας αυτό που θα θέλατε να πετάξετε για να ελευθερωθείτε; Αν θέλετε να καταργήσετε έναν άδικο νόμο, ο νόμος αυτός γράφτηκε με το δικό σας χέρι, πάνω στο δικό σας μέτωπο. Δεν μπορείτε να τον σβήσετε καίγοντας τα βιβλία των νόμων σας, ούτε ξεπλένοντας τα μέτωπα των δικαστών σας, ακόμα κι αν χύσετε όλη τη θάλασσα επάνω τους. Και αν θέλετε να εκθρονίσετε ένα Δεσπότη, φροντίστε πρώτα να καταστρέψετε το θρόνο του που είναι στημένος μέσα σας. Γιατί πως μπορεί ένας τύραννος να κυβερνήσει τους ελεύθερους και τους περήφανους, αν δεν υπάρχει κάποια τυραννία μέσα στην ελευθερία τους και μια ντροπή μέσα στην περηφάνια τους; Κι αν θέλετε να ελευθερωθείτε από μια φροντίδα και μια έγνοια, αυτή την έγνοια εσείς τη διαλέξατε πιο πολύ από όσο σας την επέβαλαν. Κι αν θέλετε να διώξετε κάποιο φόβο, η έδρα αυτού του φόβου βρίσκεται στην καρδιά σας κι όχι στο χέρι εκείνου που φοβάστε. Αλήθεια, όλα τα πράγματα κινούνται μέσα στο είναι σας πάντοτε μισοαγκαλιασμένα, εκείνο που επιθυμείτε μ’ εκείνο που φοβάστε, εκείνο που μισείτε μ’ εκείνο που αγαπάτε, εκείνο που αναζητάτε μ’ εκείνο που αποφεύγετε. Αυτά τα πράγματα κινούνται μέσα σας σα φώτα και σκιές, σα ζευγάρια αχώριστα. Κι όταν η σκιά αδυνατίζει και χάνεται, το φως που παραμένει γίνεται σκιά σε κάποιο άλλο φως. Κι έτσι η ελευθερία σας, όταν χάνει τα δεσμά της, γίνεται η ίδια ο δεσμός μιας πιο μεγάλης ελευθερίας.»

Αξίζει λοιπόν να τιμήσουμε αυτόν τον δάσκαλο που γεννήθηκε σαν σήμερα και μας δίνει γενναιόδωρα  τροφή για σκέψη γιατί όλα αυτά είναι απλά λόγια … και τα λόγια μας δεν είναι παρά ψίχουλα που πέφτουν κάτω από το μεγάλο γλέντι του μυαλού… όπως όμορφα σχολιάζει ο ποιητής, συγγραφέας , φιλόσοφος , ζωγράφος ΚΑΙ δάσκαλος.

 

Βιβλιογραφία

• «ο Προφήτης» , Χαλίλ Γκιμπράν , εκδόσεις Ωκεανίδα
• https://www.newyorker.com/magazine/2008/01/07/prophet-motive?fbclid=IwAR2bLfKc8F7TskCMMCE4WRkpGCCQWJPq124RXpuQpGaIZvtCCxqdaTh91kM
• https://www.metmuseum.org/art/collection/search/487711?fbclid=IwAR39tm8kQexbXLUQNn0sVUc31UjL8ymgXZwFmFbRTz3OtOZRzgWbuoO268E
• https://www.bbc.com/news/magazine-17997163?fbclid=IwAR3-pwqJdBWAQ9S-wC2PJJ2gT3xn-whrUB4VQNuYOhQ5WTDoRMO2WcDH-GQ