Ωδή στον Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα

Ένα μήνα αφότου ξέσπασε ο Ισπανικός Εμφύλιος, στις 17 Αυγούστου 1936,  συνελήφθη από τους φαλαγγίτες του δικτάτορα Φράνκο στη Γρανάδα, ένας εκ των κορυφαίων ποιητών του 20ου αιώνα, ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Ο Λόρκα ανήκει στη λεγόμενη »αργυρή εποχή» της ισπανικής λογοτεχνίας, ενώ ήταν και πολύ σημαντικός δραματουργός. Το πρωί της 19ης  Αυγούστου, ο μεγάλος ποιητής τουφεκίστηκε στο Βιθνάρ.

Ο Λόρκα γεννήθηκε στις 5 Ιουνίου 1898 στο Φουέντε Βακέρος, μικρό χωριό στον νομό Βέγα  της περιφέρειας Γρανάδας. Ήταν γιος ενός πλούσιου γαιοκτήμονα. Στη Γρανάδα σπούδασε στο «Colegio del Sagrado Corazón», που διευθύνεται από έναν ξάδερφο της μητέρας του, και το 1914 γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο, φοιτώντας αρχικά στη Νομική σχολή και μετά στη φιλολογία. Γνωρίζει τις περιοχές που ζούσαν οι τσιγγάνοι της πόλης που έγιναν μέρος της ποίησης του όπως αποδεικνύεται από το Romancero του 1928. Το πρώτο του λογοτεχνικό έργο, το «Εντυπώσεις και Τοπία», δημοσιεύεται το 1918. Το 1936 υποδέχθηκε τον Αλμπέρτι, καθώς επέστρεψε από τη Μόσχα όπου είχε μεταβεί καθώς πρωτοστάτησε στη δημιουργία μίας διακήρυξης συγγραφέων κατά του φασισμού και ξεκίνησε να γράφει σειρά θεατρικών σκηνών με μορφή επιθεώρησης, ωστόσο τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς, ξέσπασε ο ισπανικός εμφύλιος.  Ωστόσο, ο Γκαρθία Λόρκα και ο κουνιάδος του, που ήταν και σοσιαλιστής δήμαρχος της Γρανάδας, συνελήφθησαν ενώ βρίσκονταν στο σπίτι των Ροσάλες, φαλαγγιτών φίλων τους. Το ξημέρωμα της 19ης Αυγούστου 1936, παραστρατιωτικοί του πολιτικού κινήματος  CEDA πυροβόλησαν τον Γκαρθία Λόρκα, λόγω των πολιτικών πεποιθήσεων του και τον έριξαν σε ανώνυμο τάφο στην περιοχή Fuentegrande de Alfacar στα περίχωρα του Βιθνάρ, κοντά στη Γρανάδα.

Το εκτελεστικό απόσπασμα αριθμούσε 12 άτομα, αποτελούμενο από αστυνομικούς, εθελοντές αλλά και κρατούμενους, τους οποίους υποχρέωσαν να διαπράξουν τη δολοφονία του Λόρκα υπό την απειλή της εκτέλεσης. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν γνώριζαν καν ποιος είναι αυτός που είχαν διαταχθεί να δολοφονήσουν. Για τη δολοφονία κατηγορήθηκαν ακροδεξιοί πολιτικοί και επιχειρηματικοί κύκλοι και  μέλη επιφανών οικογενειών της Γρανάδας.

Έργα του, όπως το Σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα, Γέρμα και Ματωμένος Γάμος έχουν κερδίσει την παγκόσμια αναγνώριση κι έχουν ανέβει επανειλημμένα και στη χώρα μας. Το μείζον ποιητικό του έργο Ρομανθέρο Χιτάνο (Ρομανσέρο Γκιτάνο, όπως είναι γνωστό στα ελληνικά) έχει μεταφρασθεί (εν μέρει) από τον Οδυσσέα Ελύτη και έχει μελοποιηθεί από τον Μίκη Θεοδωράκη.

Ο τάφος του Λόρκα δεν βρέθηκε ποτέ και αποτελεί ένα μυστήριο μέχρι σήμερα. Πολλοί ερευνητές υποθέτουν ότι πρέπει να είναι θαμμένος στον τόπο της εκτέλεσής του στα περίχωρα της Γρανάδας.  Για το θάνατο του έχουν ειπωθεί πολλές εκδοχές ενώ τα οστά του δεν έχουν βρεθεί. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι κάποιοι από την ευρύτερη περιοχή, νιώθοντας προσβεβλημένοι εξαιτίας της ομοφυλ0φιλίας του Λόρκα προέβησαν στην εκτέλεση του. Ωστόσο η επικρατέστερη άποψη είναι ότι δολοφονήθηκε από εθνικιστές φαλαγγίτες του Φράνκο λόγω της ανοιχτής υποστήριξης του στο κυβερνόν Λαϊκό Μέτωπο που αποτελούνταν από σοσιαλιστές, κομμουνιστές και αναρχικούς και που ο Φράνκο με την ενίσχυση του Χίτλερ και Μουσολίνι και την ανοχή των δυτικών, κατάφερε να ανατρέψει.

Πολλά ποιήματα θα μπορούσαμε να παραθέσουμε για να τιμήσουμε τη μνήμη του μεγάλου Ισπανού ποιητή που έχασε τη ζωή του στα 38 του μόλις χρόνια, ωστόσο επιλέγουμε ένα πολύ αγαπημένο ποίημα του…

ΨΥΧΗ ΑΠΟΥΣΑ

Δε σε γνωρίζει ο ταύρος, ούτε η συκιά,
ούτε τα άλογα, ούτε τα μυρμήγκια του σπιτιού σου.
Δε σε γνωρίζει το παιδί ούτε το σούρουπο
γιατί για πάντα έχεις πεθάνει.
Δε σε γνωρίζει η ράχη της πέτρας,
μήτε η μαύρη φορεσιά όπου μέσα της συντρίβεσαι.
Δε σε γνωρίζει η βουβή σου θύμηση
γιατί για πάντα έχεις πεθάνει.
Το Φθινόπωρο θα ‘ρθει με τους σαλίγκαρους,
με της ομίχλης τα σταφύλια και τα σφιχτοδεμένα όρη,
όμως κανείς δε θα θελήσει τα μάτια σου να δει
γιατί για πάντα έχεις πεθάνει.
Γιατί για πάντα έχεις πεθάνει,
όπως όλοι οι νεκροί της Γης,
όπως όλοι οι νεκροί, που λησμονιούνται
σαν τα ψόφια σκυλιά στοιβαγμένοι.
Κανείς δε σε γνωρίζει. Όχι. Κανείς. Όμως εγώ σε τραγουδάω.
Εγώ θα τραγουδώ παντοτινά το ωραίο προφίλ σου και τη χάρη σου.
Τη φημισμένη φρόνηση της γνώσης σου.
Τη δίψα σου για θάνατο, τη γεύση των χειλιών σου.
Τη θλίψη που είχε μέσα της η θαρραλέα χαρά σου.
Θα αργήσει πολύ να γεννηθεί, αν ποτέ γεννηθεί,
ένας τόσο λαμπερός, τόσο πλούσιος σε περιπέτειες, ανδαλουσιανός.
Εγώ θα τραγουδώ τη χάρη του με λέξεις που θρηνούν
και θα θυμάμαι μια θλιμμένη αύρα στα λιόδεντρα.