Αυτισμός και σχολικός εκφοβισμός – Του Χρήστου Τσούνια

Η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας και η κατανόηση της εκφοβιστικής συμπεριφοράς έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια.  Παρόλα αυτά οι μαθητές με αυτισμό παραμένουν ιδιαίτερα ευάλωτοι σε εκφοβιστική συμπεριφορά. Ένα παιδί με αυτισμό διατρέχει πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο να πέσει θύμα εκφοβισμού σε σχέση με τους υπόλοιπους συμμαθητές του και συνήθως δεν είναι σε θέση να το επικοινωνήσει στους γονείς και τους δασκάλους του. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν πως ένα παιδί με αυτισμό έχει 3 φορές περισσότερες πιθανότητες να πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού σε σχέση με τους υπόλοιπους συμμαθητές του.

Ενώ, ένα παιδί με σύνδρομο Asperger έχει περισσότερες πιθανότητες από ένα παιδί με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας. Αυτό συμβαίνει συχνά λόγω του διαφορετικού τρόπου με τον οποίο τα παιδιά με αυτισμό επικοινωνούν και αλληλεπιδρούν. Επιπλέον, επειδή τα παιδιά με αυτισμό δυσκολεύονται να διαβάσουν τις εκφράσεις του προσώπου και τη γλώσσα του σώματος, συχνά δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τις προθέσεις κάποιου και το πότε κάποιος είναι φιλικός ή προσπαθεί να τους βλάψει.

Ο αντίκτυπος του σχολικού εκφοβισμού μπορεί να είναι βαθύς και εξουθενωτικός για το παιδί γι’ αυτό οι γονείς και οι δάσκαλοι πρέπει να παραμένουν σε εγρήγορση και να παρεμβαίνουν αν πιστεύουν πως το παιδί τους ή κάποιο άλλο παιδί στο σχολείο έχει πέσει θύμα εκφοβιστικής συμπεριφοράς. Τι είναι σχολικός εκφοβισμός Με τον όρο σχολικός εκφοβισμός εννοούμε την σωματική ή λεκτική κακοποίηση, την εκμετάλλευση, τον χειρισμό ή χλευασμό ενός παιδιού από κάποιο άτομο στο σχολικό πλαίσιο, που:

• γίνεται σκόπιμα για να πληγώσει
• επαναλαμβάνεται για ένα χρονικό διάστημα
• είναι δύσκολο για το θύμα να αμυνθεί

Πρόκειται για μία οδυνηρή εμπειρία για οποιονδήποτε είναι το θύμα και οι επιπτώσεις της δεν πρέπει να υποτιμηθούν. Ο σχολικός εκφοβισμός παίρνει διάφορες μορφές

• Λεκτική επίθεση όπως βρισιές, υποτιμητικά σχόλια, παρατσούκλια και χλευασμός
• Σωματική επίθεση όπως χτύπημα, κλωτσιές, σπρώξιμο κ.α.
• Καταστροφή ή αρπαγή πραγμάτων και χρημάτων
• Απειλές ή εξαναγκασμός του θύματος να κάνει κάτι που δεν θέλει
• Εξαπάτηση ή απόδοση ευθυνών κατ’ εξακολούθηση για άσχημες πράξεις τις οποίες δεν έχει διαπράξει το παιδί
• Διάδοση ψεμάτων και κακόβουλων ιστοριών για το παιδί
• Αποκλεισμός από ομάδες
• Αποστολή κακόβουλων ή απειλητικών μηνυμάτων στο κινητό ή το internet

Πως θα καταλάβετε εάν το παιδί σας έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού Η δυσκολία των γονέων έγκειται στο γεγονός ότι δεν είναι πάντα εύκολο να εκφράσει το παιδί ή να επικοινωνήσει με άλλο τρόπο ένα περιστατικό που συνέβη στο σχολείο. Ενώ, μπορεί το παιδί να μην αντιλαμβάνεται πως είναι θύμα λόγω δυσκολίας κατανόησης των προθέσεων των άλλων. Ως αποτέλεσμα, θα χρειαστεί να ψάξετε για άλλες ενδείξεις σχετικά με το εάν ή όχι το παιδί είναι θύμα εκφοβισμού. Πιθανές ενδείξεις:

• επιστρέφει στο σπίτι με βρώμικα ή κατεστραμμένα ρούχα, τσάντα ή βιβλία
• επιστρέφει στο σπίτι χωρίς χρήματα αδικαιολόγητα ή ζητάει περισσότερα χρήματα για την επόμενη μέρα
• φτάνει στο σχολείο ή στο σπίτι πιο αργά λόγω αλλαγής στη διαδρομή του προς ή από το σχολείο
• παρατηρείτε μώλωπες ή γρατζουνιές στο σώμα του
• συστηματική απώλεια πραγμάτων
• απροθυμία για να πάει στο σχολείο που δεν είχε παλαιότερα
• ξαφνική πτώση της σχολικής επίδοσης
• ξαφνικά σημάδια αδιαθεσίας ή κατάθλιψης
• ξαφνικές αλλαγές στη συμπεριφορά όπως άγχος, δυσκολία στον ύπνο και ξεσπάσματα

Επίσης μερικά παιδιά με αυτισμό μπορούν να μιμούνται τις πράξεις εκφοβισμού στο σπίτι και κυρίως στα αδέλφια τους, επειδή δεν κατανοούν ότι μια τέτοια συμπεριφορά δεν είναι αποδεκτή.  Ωστόσο, πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί διότι ενδέχεται να υπάρχουν και άλλοι λόγοι για κάποιες από τις παραπάνω συμπεριφορές.   Τι να κάνετε αν αντιληφτείτε πιθανότητα εκφοβισμού  

• Μιλήστε με τον διευθυντή και το σχολικό συμβούλιο για τα χαρακτηριστικά του αυτισμού και το πρόβλημα του εκφοβισμού
• Επισκεφτείτε το σχολείο, μιλήστε με την δασκάλα και παρατηρείστε το παιδί στο διάλειμμα
• Μιλήστε στα υπόλοιπα παιδιά της τάξης για τον αυτισμό. Ενημερώστε για τις δυσκολίες και δώστε βάση στις δυνατότητες του παιδιού. Πριν αποφασίσετε κάτι τέτοιο θα πρέπει το παιδί να το γνωρίζει και να είναι σύμφωνο
• Προτρέψτε τη δασκάλα να συζητήσει στην τάξη για το θέμα στου σχολικού εκφοβισμού και να ενθαρρύνει τους μαθητές να αναφέρουν περιστατικά τέτοιας συμπεριφοράς
• Εξηγείστε στο παιδί τι είναι εκφοβισμός και ποιες μορφές έχει δίνοντάς του απλά παραδείγματα
• Τονίστε τα δυνατά σημεία του παιδιού σας. Βοηθείστε το να καταλάβει ότι δεν ευθύνεται εκείνο που έχει πέσει θύμα εκφοβισμού, πως πολλά άλλα παιδιά βιώνουν τον εκφοβισμό εξίσου. Ενώ, κανείς δεν έχει το δικαίωμα να το πληγώνει με οποιονδήποτε τρόπο και κανείς δεν πρέπει να πέφτει θύμα εκφοβισμού
• Μιλήστε του για την φιλία και για το πως πρέπει να συμπεριφέρονται οι πραγματικοί φίλοι
• Διδάξτε του πώς να αναγνωρίζει μια εχθρική συμπεριφορά
• Διδάξτε του ακριβώς τι να πει και να κάνει όταν βρίσκεται αντιμέτωπο με εκφοβιστική συμπεριφορά
• Διδάξτε του τα συναισθήματα και μέσα από φωτογραφίες με χαρούμενες, λυπημένες και άλλες εκφράσεις προσπαθήστε να καταλάβετε πως νιώθει το παιδί στο σχολείο και πως ήταν η μέρα του
• Κάντε του ερωτήσεις σχετικά με το ποιοι είναι οι φίλοι του, με ποιους παίζει, αν οι φίλοι του τον φωνάζουν με κάποιο ειδικό όνομα κ.α.
• Μην αγνοείτε τον εκφοβισμό γιατί μπορεί να πάρει χειρότερες διαστάσεις

Είναι σημαντικό να γνωρίζετε πως ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα σοβαρό αδίκημα το οποίο επιβάλλει αυστηρές ποινές.

Πηγές:

Bullying: a guide for parents. London: The National Autistic Society. Available from www.autism.org.uk/bullying The National Autistic Society (2001). Words will really hurt me: how to protect your child from bullying.London: The National Autistic Society Thorpe, P. (2005). Bullying and how to deal with it: a guide for pupils with autistic spectrum disorders. London: TheNationalAutisticSociety www.autismsafety.org/bullying.php