Ο ρόλος της βιοτεχνολογίας στα τρόφιμα – Της Ελένης Σερέτη

Βιοτεχνολογία τροφίμων, ορίζεται ως η εφαρμογή βιολογικών τεχνικών σε φυτά, ζώα και μικροοργανισμούς με σκοπό την βελτίωση της ποιότητας, ποσότητας, ασφάλειας, παραγωγής και οικονομίας των τροφίμων. Η βιοτεχνολογία τροφίμων περιλαμβάνει την Παραδοσιακή Βιοτεχνολογία,  όπου γίνεται με τις παραδοσιακές διαδικασίες που χρησιμοποιούν μικροοργανισμούς για την παραγωγή ψωμιού, μπύρας, τυριού και άλλων ζυμωμένων προϊόντων. Επίσης, περιλαμβάνει την Σύγχρονη Βιοτεχνολογία, η οποία  πλέον έχει επεκταθεί στις σύγχρονες εφαρμογές γενετικής μηχανικής και γενετικής τροποποίησης ζωντανών οργανισμών με στόχο τη βελτίωση της ποσότητας, ποιότητας και των διαδικασιών παραγωγής των τροφίμων.

Γιατί παράγονται όμως γενετικά τροποποιημένα προϊόντα;

Οι υποστηρικτές της παραγωγής γενετικά τροποποιημένων προϊόντων επισημαίνουν ότι με τον τρόπο αυτό θα διατηρηθεί αρκετή τροφή για ολόκληρο τον κόσμο, καθώς ο πληθυσμός του συνεχώς αυξάνεται, ενώ θα μειωθεί η προσθήκη χημικών προσθετικών που επιβαρύνουν το περιβάλλον. Επίσης, από την μεγαλύτερη και καλύτερη παραγωγή θα επωφεληθούν τόσο οι αγρότες όσο και οι καταναλωτές. Προς το παρόν όμως υπάρχει ένα κύμα αντιδράσεων από πολίτες, αγρότες και επιστήμονες οι οποίοι αμφιβάλλουν για την ασφάλειά τους.

Με την χρήση γενετικά τροποποιημένων φυτών και ζώων περιορίζεται η χρήση φυτοφαρμάκων και άλλων χημικών που μπορεί να έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον. Ακόμα η ιατρική αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς, με την βοήθεια δηλαδή των μεταλλαγμένων προϊόντων, μπορούν να λυθούν πολλά ιατρικά προβλήματα αφού μπορούμε να δημιουργήσουμε προϊόντα που να δρουν σαν εμβόλια. Επίσης, με την δημιουργία μεταλλαγμένων προϊόντων καταπολεμάται η φτώχεια και ο υποσιτισμός στις χώρες του λεγόμενου τρίτου κόσμου. Η φτώχεια αναγκάζει τους ανθρώπους να τρέφονται με λίγες αποκλειστικά τροφές αυτό έχει σαν συνέπεια πολλά προβλήματα υγείας αφού σ’ αυτές τις χώρες παρατηρείται μεγάλη ξηρασία αλλά και πολύ αλμυρό νερό, έτσι η ανάγκη για να βρεθούν νέες καλλιεργήσιμες εκτάσεις ώστε να καταπολεμηθεί ο υπερπληθυσμός της γης καθίσταται αδύνατη. Τα μεταλλαγμένα όμως τρόφιμα έχουν συνήθως καλύτερη γεύση και ποιότητα και αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγής και την ανάπτυξη της οικονομίας.

Κάποια παραδείγματα  μεταλλαγμένων τροφίμων είναι:

1. Πατάτες που δρουν ενάντια στην ηπατίτιδα
2. Μπανάνες κατά τις χολέρας
3. Φυτά ανθεκτικά στην ξηρασία.
4. Γευστικότατες ντομάτες όλο τον χρόνο που έχουν φυσιολογική γεύση και άρωμα.
5. Φρούτα και λαχανικά με υψηλά επίπεδα βιταμινών C,E και B
6. Κολοκύθι που προλαμβάνει την τερηδόνα  των δοντιών.

ΘΕΤΙΚΑ-ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

ΘΕΤΙΚΑ	ΑΡΝΗΤΙΚΑ
Στα τρόφιμα	Κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία
Στην βιομηχανία	Κίνδυνοι για το περιβάλλον
Στην ιατρική	Ηθικά προβλήματα
Στο περιβάλλον	Προβλήματα πνευματικών δικαιωμάτων
Στην γεωργία	Προβλήματα για την κοινωνία
Στην κτηνοτροφική παραγωγή	Προβλήματα σήμανσης
Στην κοινωνία	Οριζόντια μεταφορά γονιδίων

 

 Πλεονεκτήματα – Μειονεκτήματα Γενετικά Τροποποιημένων Τροφίμων

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ

• Ποιοτικά και γευστικά καλύτερα.
• Ταχύτερη ωρίμανση των φυτών ή δέντρων που τα παράγουν.
• Μειώνεται η χρήση εντομοκτόνων και ζιζανιοκτόνων με ταυτόχρονη αύξηση της σοδειάς.
• Περιορισμός υποσιτισμού.
• Περιορισμός των ακόρεστων λιπαρών.
• Αύξηση των θρεπτικών συστατικών.
• Υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης νέων προϊόντων και νέων μεθόδων καλλιεργειών.

ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΖΩΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ

• Περισσότερες θρεπτικές ιδιότητες, αυξημένη αντίσταση των ζώων σε ασθένειες, αύξηση της παραγωγικότητας.
• Καλύτερη και περισσότερη παραγωγή κρέατος, αυγών και γάλακτος.
• Βελτίωση της υγείας των ζώων και καλύτερες διαγνωστικές μέθοδοι.

ΩΦΕΛΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

• Λιγότερη χρήση εντομοκτόνων, ζιζανιοκτόνων και λιπασμάτων.
• Καλύτερη διατήρηση του εδάφους και των υδάτων όπως επίσης εξοικονόμηση ενέργειας
• Βιολογική επεξεργασία των δασικών προϊόντων.
• Καλύτερος χειρισμός και επεξεργασία των αποβλήτων.

ΩΦΕΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

• Αυξημένη παραγωγή τροφίμων και ασφάλεια για τον αυξανόμενο ανθρώπινο πληθυσμό της γης
• Αντιμετώπιση του προβλήματος της πείνας και του υποσιτισμού που μαστίζει σήμερα ένας πολύ μεγάλος αριθμό χωρών παγκοσμίως.

 

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

ΣΕ ΦΥΤΙΚΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ

• Γενετική μόλυνση μέσω της γύρης, εξαιτίας της μεταφορά γονιδίων και σε άλλα φυτά που δεν είναι μεταλλαγμένα.

ΣΕ ΖΩΙΚΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ

• Ασυνήθιστα υψηλή θνησιμότητα και καθυστέρηση ανάπτυξης παρουσιάστηκε σε απογόνους θηλυκών ποντικιών-πειραματόζωων τα οποία τρέφονται με γενετικά τροποποιημένη σόγια.
• Η πρόσληψη αντιβιοτικών ουσιών των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών αυξάνει την ανθεκτικότητα του σε αυτές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα αναποτελεσματικότητα των αντιβιοτικών στον οργανισμό.
• Συχνά εμφανίζονται αλλεργικές κρίσεις μετά από την κατανάλωση γενετικά τροποποιημένων οργανισμών.

ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

• Διατάραξη της ισορροπίας του περιβάλλοντος. Έρευνες δείχνουν ότι η γύρη από ένα μεταλλαγμένο καλαμπόκι σκοτώνει ένα είδος πεταλούδας.
• Υποστηρίζεται ότι τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα θα έχουν αντίστοιχα αποτελέσματα με αυτά των εντομοκτόνων, με αποτέλεσμα το περιβάλλον να δημιουργεί νέα είδη εντόμων που να είναι ανθεκτικά στα νέα τρόφιμα με τις νέες ιδιότητες.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

• Δεδομένου ότι είναι οι περισσότερο πλούσιες και ανεπτυγμένες χώρες που ελέγχουν την τεχνολογία των ΓΤΤ , υπάρχει ο κίνδυνος στρέβλωσης και τα νέα προϊόντα θα αναπτύσσονται σύμφωνα με τα συμφέροντα των πλουσιοτέρων χωρών.

ΑΣΦΑΛΕΙΑ

• Κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία:Μεταφορά αλλεργιών, δημιουργία ανθεκτικών μικροοργανισμών στα αντιβιοτικά, πιθανότητα για άγνωστες επιδράσεις που μπορούν να έχουν σχέση με καρκίνο ή άλλες επιδράσεις στην ανθρώπινη υγεία.
• Κίνδυνοι για το περιβάλλον:Ανεπιθύμητη μεταφορά  ΓΤ χαρακτηριστικών σε άλλους οργανισμούς με φυσικούς τρόπους, απώλεια του πλούτου της βιολογικής διαφοροποίησης στο φυτικό και ζωικό βασίλειο, άγνωστες επιδράσεις σε μικρόβια ή άλλους μικροοργανισμούς του εδάφους.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

• Υπάρχει ο κίνδυνος, οι πολυεθνικές εταιρείες να μπορούν να ελέγχουν την παγκόσμια παραγωγή τροφίμων λόγω πνευματικών δικαιωμάτων.
• Αύξηση της εξάρτησης των φτωχότερων και λιγότερο αναπτυγμένων χωρών από τις πλουσιότερες και βιομηχανοποιημένες χώρες
• Εκμετάλλευση από τις πιο αναπτυγμένες χώρες των φυσικών πόρων άλλων πιο αδύνατων χωρών.

ΗΘΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

• Επέμβαση στους γενετικούς μηχανισμούς της φύσης και παραβίαση των εσωτερικών αξιών φυσικών οργανισμών
• Ανάμειξη γονιδίων από βιολογικά διαφορετικούς οργανισμούς

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΗΜΑΝΣΗΣ

• Σε μερικές χώρες δεν είναι υποχρεωτικό να αναφέρεται πάνω στα προϊόντα κατά πόσο προέρχονται από ΓΤΤ
• Η ανάμειξη ΓΤΤ και μη ΓΤΤ προϊόντων δυσκολεύει τις προσπάθειες σήμανσης αναφορικά με την προέλευση και το είδος των προϊόντων.

Συμπερασματικά, είναι σωστό να προβληματιζόμαστε σοβαρά σχετικά με την εξέλιξη των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων, να συζητάμε τα θέματα που προκύπτουν με τη χρήση τους και να στεκόμαστε κριτικά έναντι των κινδύνων και των πλεονεκτημάτων που μπορεί να παρουσιάζουν. Σε κάθε πάντως περίπτωση αυτό το οποίο πρέπει να τονιστεί είναι ότι, αναζητώντας τα μέγιστα δυνατά οφέλη από τα μεταλλαγμένα τρόφιμα, θα πρέπει όλοι να είμαστε προσεκτικοί  ώστε να αποκομίσουμε γνώσεις και εμπειρίες μαθαίνοντας από ότι  συμβαίνει σήμερα και ερευνώντας τι μπορεί να προκύψει που ακόμη δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε. Ωστόσο, την ίδια στιγμή είναι σημαντικό να καθορίσουμε με σαφήνεια τα θέματα που πρέπει να διευκρινιστούν και να τα αντιμετωπίσουμε λογικά και στην βάση πάντα της σωστής ενημέρωσης.

 

Βιβλιογραφία

Ανθιμία Μ. Μπατρινού, Σύγχρονη Βιοτεχνολογία Τροφίμων: Γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα, εκδόσεις Π.Χ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ, 2011

Θ.Χ ΒΑΡΖΑΚΑΣ Ι.Σ ΑΡΒΑΝΙΤΟΓΙΑΝΝΗΣ, Γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα: Ανίχνευση – Παρασκευή – Νομοθεσία – Βιοασφάλεια (μελέτη αστοχίας) , εκδόσεις :Έμβρυο, 1η έκδοση -Αθήνα 2006