Μικρά Αγγλία 2013 – Του Οδυσσέα Σουρίλα

Καλός και αγαπημένος ο ξένος κινηματογράφος, αλλά σπουδαίες ταινίες υπάρχουν και στον ελληνικό κινηματογράφο. Μια από τις καλύτερες ταινίες ελληνικής παραγωγής που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια είναι και το «Μικρά Αγγλία» σε σκηνοθεσία του Παντελή Βούλγαρη. Η ταινία βασίζεται στο ομότιτλο μυθιστόρημα της Ιωάννας Καρυστιάνη, η οποία έγραψε και το σενάριο της ταινίας. Η ιστορία της ταινίας καλύπτει τα χρόνια του Μεσοπολέμου, του Πολέμου και τα πρώτα Μεταπολεμικά χρόνια. Τόπος δράσης είναι το πανέμορφο νησί της Άνδρου, η οποία χαρακτηρίζεται και ως «Μικρά Αγγλία», εξαιτίας της μεγάλης ναυτικής δύναμης που είχε το νησί. Μέσα από αυτή γνωρίζουμε πολλά από τα αξιοθέατα του νησιού και πολλές από τις παραδόσεις και τα ήθη και τα έθιμα της εποχής εκείνης.

Η ταινία ξεκινάει με τον ανεκπλήρωτο έρωτα της Όρσας (Πηνελόπη Τσιλίκα) και του Σπύρου (Ανδρέας Κωνσταντίνου). Ο γάμος τους εμποδίστηκε από την μητέρα της Όρσας, Μίνα (Αννέζα Παπαδοπούλου), η οποία ήθελε καλούς και πλούσιους γάμους για τις κόρες της. Η Μίνα είχε αναλάβει το μεγάλωμα και τη διαπαιδαγώγηση της Όρσας και της αδερφής της Μόσχας, αφού ο άντρας της ήταν ναυτικός και ταξίδευε, ενώ είχε και άλλη σχέση παράλληλα. Λειτουργούσε σαν πατέρας και μητέρα των δυο κοριτσιών. Η Μίνα, αγνοώντας τις επιθυμίες της Όρσας την παντρεύει με τον καπετάνιο Νίκο Βατοκούζη (Μάξιμος Μουμούρης). Ο γάμος αυτός προκαλεί θλίψη στην μεγάλη κόρη. Η ψυχρότητα που αισθάνεται για τον σύζυγό της τονίζεται και σκηνοθετικά με τα μακρινά πλάνα, αλλά και από το γεγονός πως χιονίζει την ίδια ώρα. Η ατμόσφαιρά περισσότερο σε πόνο παρομοιάζει παρά σε χαρά. Αυτό που πρέπει να προσέξουμε στα πρώτα στάδια της ταινίας είναι και η ζήλεια που νιώθει η Μόσχα, απέναντι στην αδερφή της.

Ο Σπύρος μαθαίνει για τον γάμο, ενώ είναι σε ταξίδι. Όταν γίνεται καπετάνιος και αυτός, παντρεύεται την Μόσχα, αλλά η μητέρα της δεν της είπε πως πρώτα είχε ζητήσει την αδερφή της σε γάμο και ότι αυτή είχε αρνηθεί, επειδή ήταν φτωχός. Ο γάμος της μικρής κόρης έρχεται σε πλήρη αντιδιαστολή με τον γάμο της μεγάλης. Εδώ η χαρά και ο χορός κυριαρχούν, βλέπουμε τον γάμο και την κοινωνική διάσταση που είχε εκείνη την εποχή και πως γιορταζόταν στο νησί. Η αποκάλυψη του έρωτα της Όρσας με το Σπύρο γίνεται μετά από πολλά χρόνια με τον πιο δραματικό τρόπο: ο Σπύρος χάνει τη ζωή του σε ένα ναυάγιο κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο σημείο αυτό διαδραματίζεται η πιο δυνατή σκηνή της ταινίας: η Όρσα αρχίζει να θρηνεί και να φωνάζει για τον χαμένο έρωτά της. Πρέπει κάποιος να παρατηρήσει την κινησιολογία του προσώπου για να καταλάβει την σπουδαιότητα της σκηνής αυτής. Μετά οι δυο αδερφές έρχονται σε σύγκρουση, αλλά στο τέλος καταλήγουν να ζουν μαζί και μονιασμένες, ως τον θάνατο της Όρσας, μετά από λίγα χρόνια.

Αναφορά πρέπει να γίνει και στα ήθη και τα έθιμα της εποχής εκείνης, αφού παρουσιάζονται με αρκετή λεπτομέρεια από τον σκηνοθέτη και την σεναριογράφο, που είναι γνώστες της εποχής εκεινής. Εδώ βλέπουμε κυρίως τη ζωή των γυναικών των ναυτικών. Τις βλέπουμε να μαζεύονται σε σπίτια να πλέκουν, να μιλούν, να συζητούν για τα προβλήματά τους, για τις δυσκολίες της ζωής τους, για τους άντρες τους που λείπουν σε ταξίδια ή έχουν πνιγεί. Επίσης, βλέπουμε πως γίνονταν τα προξενιά και τα συνοικέσια. Μπορεί να είχαν κάποτε επιτυχία, αλλά κανείς δεν ρωτούσε τα συναισθήματα αυτών που προξενεύονταν. Αυτό που έρχεται σε πλήρη σύγκρουση είναι το διαφέντεμα του σπιτιού και του καραβιού. Η γυναίκα διαφεντεύει το σπίτι, μεγαλώνει τα παιδιά, οι άντρες λείπουν και βγάζουν τα προς το ζην για την οικογένεια με τα ταξίδια.

Από πλευρά σκηνοθετικής άποψης μπορούμε να παρατηρήσουμε τα πανοραμικά πλάνα, που προωθούν το συναίσθημα, αλλά και την ιστορία. Επίσης, η χρήση των κουστουμιών της εποχής αποδίδεται με ακρίβεια. Τα σκηνικά και η διεύθυνση φωτογραφίας είναι πολύ σημαντικά για να μας αποδώσουν την συγκεκριμένη εποχή και το πνεύμα της. Επιπλέον, ο λόγος της ταινίας είναι ποιητικός και φαίνεται πως προέρχεται από λογοτεχνικό κείμενο.