Στις 18 Μαρτίου 1871 πραγματοποιήθηκε η πρώτη οργανωμένη επαναστατική απόπειρα της εργατικής τάξης να πάρει την εξουσία και να ελέγξει το κράτος σε τοπικό επίπεδο στο Παρίσι. Καταργώντας τις συγκεντρωτικές δομές του, τους αστικούς του θεσμούς και θεσμοθετώντας νέους προς όφελος του λαού.
Το πολιτικό κενό που δημιουργήθηκε την περίοδο 1870-1871, από τη συντριπτική ήττα της Γαλλίας από την Πρωσία, άνοιξε το δρόμο στην εργατική επαναστατική κυβέρνηση που εγκαθιδρύθηκε στο Παρίσι μετά την εξέγερση των εργατών και της εθνοφρουράς της πόλης και προχώρησε σε μία σειρά μέτρων μέσω του Δημοτικού Συμβουλίου που αποτελούνταν από 92 μέλη και εγκαταστάθηκε στο Δημοτικό Μέγαρο στις 28 Μαρτίου, με την ονομασία «Commune de Paris». Απαρτιζόταν από σοσιαλιστές, μαρξιστές και αναρχικούς και ορισμένους ριζοσπάστες δημοκρατικούς αστούς. Πρόεδρος εξελέγη ο Λουί Μπλανκί, ο οποίος είχε συλληφθεί στις 17 Μαρτίου από τις κυβερνητικές δυνάμεις. Παράλληλα εκλέχτηκαν Επιτροπές τομέων όπου επιφορτίζονταν με διάφορα πεδία με στόχο την ανακούφιση των εργατών και των μικροαστών καθώς επίσης και με πολλές μεταρρυθμίσεις στην παιδεία, ενώ ο στρατός της πόλης αντικαταστάθηκε από πολιτοφυλακή. Συγκεκριμένα, αποφασίστηκε πάγωμα των τιμών στα ενοίκια κατά τη διάρκεια του πολέμου, διαχωρισμός Κράτους – Εκκλησίας, κρατικοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας, αναστολή στην πληρωμή χρεών των πολιτών, κατάργηση τόκων, εξίσωση μισθού υπαλλήλων και επιβολή ανώτατου ορίου μισθοδοσίας, απαγόρευση πώλησης αγαθών στα ενεχυροδανειστήρια. Παράλληλα, η πανίσχυρη εργατική τάξη του Παρισιού, προχώρησε στη κολεκτιβοποίηση των βιομηχανιών. Καταργήθηκε η νυχτερινή εργασία, καθιερώθηκε το δεκάωρο εργασίας, απαγορεύτηκαν τα τοκογλυφικά γραφεία. Καθιερώθηκε η Δημόσια Δωρεάν Παιδεία για όλους ενώ η προσπάθεια να κρατικοποιηθεί η Τράπεζα της Γαλλίας υποσκάφτηκε από τον λογιστή Φρανσουά Ζουρντ, κάτι που στέρησε από τους Κομμουνάρους πολύτιμο χρήμα για τον αγώνα τους. Η αστική τάξη της Γαλλίας, από εκεί που συγκρουόταν με την Πρωσία, ξαφνικά βρέθηκε να κερδίζει χρόνο μέσω της στάσης της αστικής τάξης της Πρωσίας, ώστε η πανίσχυρη γαλλική αστική τάξη με πολιτικό της υπάλληλο τον πρόεδρο της Τρίτης Γαλλικής Δημοκρατίας, Αδόλφο Θιέρσο, να επιτεθεί λυσσασμένα στην Παρισινή Κομμούνα.
Οι πρώτες στρατιωτικές επιτυχίες, επισκιάστηκαν από μία ολομέτωπη επίθεση 200.000 δυνάμεων του κυβερνητικού αστικού στρατού που βομβάρδιζε αδιάκοπα το Παρίσι για σχεδόν δύο μήνες από τις 2 Απριλίου. Οι Κομμουνάροι που αιχμαλωτίζονταν, εκτελούνταν αμέσως. Το τείχος της πόλης καταλήφθηκε στις 21 Μαΐου 1871, ωστόσο οι Επαναστάτες πολέμησαν πολύ σκληρά στα οδοφράγματα στις ανατολικές εργατικές συνοικίες του Παρισιού όπου οι οδομαχίες συνεχίστηκαν για ακόμα οκτώ μέρες, που έμειναν στην ιστορία ως η «Ματωμένη Βδομάδα» (La semaine sanglante). Τελικά έπειτα απο 72 μέρες πολιορκίας, όπου κυβερνητικός στρατός σκότωσε πάνω από 30.000 αμάχους η επανάσταση . Οι τελευταίοι 147 Κομμουνάροι εκτελέστηκαν το απόγευμα της 28ης Μαΐου στο νεκροταφείο Περ Λασέζ όπου είχαν οχυρωθεί, σε ένα σημείο που σήμερα είναι γνωστό ως Τοίχος των Κομμουνάρων. Πάνω από 1000 απώλειες είχε ο αστικός στρατός ενώ τα αντίποινα συνεχίστηκαν ακόμα και μετά την πτώση της Κομμούνας καθώς περίπου 7000 Κομμουνάροι εξορίστηκαν στη Νέα Καληδονία. Η Γαλλία έζησε υπό στρατιωτικό νόμο έως το 1876, ενώ αμνηστία για όλα τα αδικήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της Παρισινής Κομμούνας δόθηκε το 1880. Καταπνίγοντας στο αίμα την επανάσταση των λαϊκών τάξεων του Παρισιού και εξουδετερώνοντας τους μοναρχικούς, το αστικό καθεστώς σταδιακά σταθεροποιείται και επιβάλλεται.
Το παράδειγμα της Παρισινής Κομμούνας φωτίζει ακόμα το όνειρο για μία άλλη οργάνωση της κοινωνίας μέσα από τη θυσία του Παρισινού λαού στα οδοφράγματα της ιστορικής πρωτεύουσας.
