Ο αντάρτης του Κάιζερ – Του Χρήστου Γιαννάτου

               Όταν γίνεται λόγος για τους σημαντικότερους εκφραστές του αντισυμβατικού πολέμου (ή ανταρτοπολέμου), είναι λογικό να σκεφτούμε άτομα όπως ο Τσε Γκεβάρα, η Συντίρ Κοβπάκ, ο Εμιλιάνο Ζαπάτα κι ο Πάντσο Βίγια, ακόμα κι ο Κόιντος Φάβιος Μάξιμος, εμπνευστής της στρατηγικής της καμμένης γης γνωστής και ως «Φαβιανής». Σίγουρα, όμως, δεν θα τοποθετούσαμε στην παραπάνω κουβέντα κάποιον αξιωματικό μίας αποικιακής και ιμπεριαλιστικής δύναμης.

Κι όμως τα επιτεύγματα του Γερμανού στρατηγού Paul von Lettow-Vorbeck όχι μόνο τον τοποθετούν δίπλα στα παραπάνω ονόματα αλλά, αν πιστέψουμε στα λόγια του Αμερικανού ιστορικού Edwin Palmer Hoyt, τότε τα τέσσερα χρόνια που πολεμούσε τους Βρετανούς, τους Βέλγους και τους Πορτογάλους στη σημερινή Τανζανία, συνιστούν «την πιο επιτυχημένη διεξαγωγή ανταρτοπολέμου στην ιστορία».

               Ο Lettow-Vorbeck γεννήθηκε στη Ρηνανία και ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας. Ο πατέρας του ήταν αξιωματικός του πρωσσικού στρατού και ο Paul σπούδασε στο Πότσδαμ και στο Βερολίνο, πριν καταταγεί στην αυτοκρατορική στρατιωτική ακαδημία. Αποφόιτησε το 1890 με το βαθμό του υπολοχαγού. Η πρώτη του αποστολή ήταν στην Κίνα, κατά τη διάρκεια της εξέγερσης των Μπόξερ, στην αυγή του 20^ου αιώνα και ακολούθως υπηρέτησε στις γερμανικές κτήσεις στην Αφρική, πρώτα στη σημερινή Ναμίμπια και έπειτα στην Τανζανία.

                 Εκεί τον βρήκε το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, τον Αύγουστο του 1914, αλλά η συμμετοχή των αποικιών δεν ήταν εξασφαλισμένη. Στο Συνέδριο του Βερολίνου του 1885, στο οποίο συντελέστηκε ο διαμοιρασμός της Αφρικής, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις συμφώνησαν πως οι υπερπόντιες κτήσεις τους θα ήταν ουδέτερες σε ενδεχόμενο πόλεμο, ωστόσο ο Lettow-Vorbeck δεν ήταν πεπεισμένος ότι οι Βρετανοί δεν θα επιτεθούν και ξεκίνησε την αναδιοργάνωση των δυνάμεων της αποικίας. Η επίθεση πραγματοποιήθηκε το Νοέμβριο και στην επακόλουθη μάχη της Τάνγκα, οι Βρετανοί απωθήθηκαν αφήνοντας πίσω μεγάλες ποσότητες πολεμικού υλικού. Η επόμενη μάχη με τους Βρετανούς έγινε στο Τζασσίν και κατέληξε σε νέα γερμανική νίκη.

               Ο Lettow-Vorbeck γνώριζε πως η Αντάντ θα συνεχίσει τις προσπάθειες για κατάληψη των γερμανικών αποικιών και μην έχοντας τους πόρους των αντιπάλων του επιδόθηκε σε μικρές επιχειρήσεις εναντίον απομονωμένων φυλακίων, σιδηροδρόμων και βάσεων, με σκοπό να απασχολήσει όσο περισσότερους στρατιώτες της Αντάντ μπορούσε και να αποτρέψει τη χρήση τους σε άλλα μέτωπα του πολέμου.

               Ένας από τους σημαντικότερους λόγους που συνέβαλλε στην επιτυχία του ήταν η στήριξε που έλαβε από τους γηγενείς Αφρικανούς, τους λεγόμενους Askari. Δεν είναι καθόλου περίεργη η παρουσία πολυάριθμων γηγενών από τις αποικίες στους ευρωπαϊκούς στρατούς της εποχής, ωστόσο στη συντριπτική τους πλειοψηφία δεν απολάμβαναν να υπηρετούν τους κατακτητές τους. Ο Γερμανός στρατηγός, όμως, είχε κερδίσει το σεβασμό των γηγενών στρατιωτών του, γνωρίζοντας άπταιστα τη γλώσσα τους και προάγοντας πολλούς μαύρους στρατιώτες σε θέσεις αξιωματικών διακηρύσσοντας ότι «είμαστε όλοι Αφρικανοί».

               Ο Lettow-Vorbeck με μία δύναμη που δεν ξεπερνούσε τις 14000 άνδρες αντιμετώπισε επιτυχώς τις δυνάμεις της Βρετανίας, του Βελγίου και της Πορτογαλίας και έγινε ο μοναδικός Γερμανός αξιωματικός που εισέβαλε επιτυχώς σε βρετανικό έδαφος κατά τη διάρκεια του πολέμου. Όταν υπογράφηκε η ανακωχή στις 11 Νοεμβρίου 1918, το γερμανικό σώμα βρισκόταν στη σημερινή Ζάμπια και επέδραμε εναντίον βρετανικών στόχων. Εκεί ο Γερμανός στρατηγός πληροφορήθηκε για την ανακωχή και παραδόθηκε στους Βρετανούς, οι οποίοι τον επαναπάτρισαν στη Γερμανία. Στα τέσσερα χρόνια που διήρκεσε ο πόλεμος, 250000 στρατιώτες της Αντάντ είχαν σταλεί στην ανατολική Αφρική.

               Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου ο Lettow-Vorbeck ασχόληθηκε με την πολιτική και εξελέγη βουλευτής το 1930. Μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Ναζί εξέφραζε συνεχώς την αντίθεσή του στον Χίτλερ, ο οποίος ήθελε να έχει το «Λιοντάρι της Αφρικής» στο πλευρό του. Όταν του προτάθηκε η θέση του πρέσβη στο Λονδίνο, ο πρώην στρατηγός αρνήθηκε με αποστροφή και δήλωσε πως δε θα υπηρετήσει από οποιοδήποτε πόστο τους Ναζί. Ως φυσικό επακόλουθο μπήκε στη μαύρη λίστα του καθεστώτος και το σπίτι του έγινε αντικείμενο εφόδου από τη Γκεστάπο αρκετές φορές.

               Ο Paul von Lettow-Vorbeck πέθανε στο Αμβούργο το 1964, ως ένας από τους λίγους Γερμανούς στρατιωτικούς του 20^ου αιώνα του οποίου η φήμη κι η υπόληψη δεν έφερε την αιματοβαμμένη υπογραφή του κτηνώδους Τρίτου Ράιχ. Η δραστηριότητά του στην Τανζανία και ο σεβασμός με τον οποίο αντιμετώπιζε τόσο τους λευκούς, όσο και τους μαύρους στρατιώτες του τον έκανε, στα λόγια του ιστορικού Charles Miller, «τον μοναδικό Ευρωπαίο που εκτιμούσε τους Αφρικανούς, όχι μόνο σαν στρατιώτες, αλλά, κυρίως, σαν ανθρώπους». Ο ίδιος ιστορικός μας αναφέρει, ότι σε μία συζήτηση με τον ανηψιό του στρατηγού, ρώτησε το εξής: «Έχω ακούσει ότι ο von Lettow είπε στον Χίτλερ να πάει να γ…εί.», για να πάρει την απάντηση «Ναι αλήθεια είναι, αλλά δε νομίζω να ήταν τόσο ευγενικός».

 Λιοντάρι της Αφρικής, όνομα και πράγμα.

Βιβλιογραφία

Sibley, J. R. Tanganyikan Guerrilla. New York: Ballantine Books, 1973

Hoyt, Edwin P. (1981), Guerilla: Colonel von Lettow-Vorbeck and Germany’s East African Empire

Miller, Charles. Battle for the Bundu: The First World War in German East Africa. London: Macdonald & Jane’s, 1974