Γρηγόρης Λαμπράκης: Ο αγωνιστής της Ειρήνης

Μία από τις σημαντικότερες πολιτικές φυσιογνωμίες που επηρέασαν την πολιτική ζωή του τόπου μας στον 20ο αιώνα, ήταν αυτή του αγωνιστή της Ειρήνης, Γρηγόρη Λαμπράκη. Έπειτα από το δολοφονικό χτύπημα στις 22 Μαΐου, στις 27 Μαΐου 1963, ο Γρηγόρης Λαμπράκης έφυγε από τη ζωή, δολοφονημένος από το βαθύ παρακράτος. Γιατρός, διακεκριμένος αθλητής, πολιτικός και αγωνιστής της ειρήνης, ο Λαμπράκης γεννήθηκε στη Κερασίτσα Αρκαδίας, στις 3 Απριλίου 1912. Αναδείχτηκε πρωταθλητής Ελλάδας και Βαλκανιονίκης στο άλμα εις μήκος, εντάχθηκε στο ΕΑΜ στις αρχές του 1943 και έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση κατά της ναζιστικής Κατοχής της χώρας. Υπήρξε από τους σημαντικότερους μαιευτήρες της Αθήνας.

Στην πολιτική μπήκε το 1958, όταν στις εκλογές εξελέγη βουλευτής με το αριστερό ψηφοδέλτιο του Π.Α.Μ.Ε (Πανδημοκρατικό Αγροτικό Μέτωπο Ελλάδος), όταν η Αριστερά συγκέντρωσε 25% και αναδεικνυόταν σε αξιωματική αντιπολίτευση, μια άνοδος που ανακόπηκε λόγω της έξαρσης των διώξεων που ακολούθησε την εκλογική αυτή νίκη. Επανεξελέγη βουλευτής Πειραιά, συνεργαζόμενος με την ΕΔΑ. Τον ίδιο χρόνο, δραστηριοποιήθηκε στο ειρηνιστικό αντιπολεμικό κίνημα και πρωτοστάτησε στην ίδρυση της Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη (ΕΕΔΥΕ). Συμμετείχε στη Διεθνή πορεία Ειρήνης στο Λονδίνο, όπου ήταν μια κινητοποίηση κομβική για το παγκόσμιο φιλειρηνιστικό κίνημα. Ωστόσο είχε ήδη μπει στο μάτι του παρακράτους, της ακροδεξιάς και συγκεκριμένων αστικών κύκλων. 

Στις 21 Απριλίου 1963, η ΕΕΔΥΕ οργάνωσε πορεία ειρήνης από το Μαραθώνα στην Αθήνα. Η αστυνομία απαγόρευσε την πορεία και συνέλαβε πολλούς διαδηλωτές μεταξύ των οποίων ο Μίκης Θεοδωράκης, Αλέκος Αλεξανδράκης και πολλοί άλλοι. Συνολικά πραγματοποιήθηκαν 628 συλλήψεις. Ο Λαμπράκης τότε, προστατευόμενος από τη βουλευτική του ασυλία, αποφασίζει και ξεκινάει μόνος την πορεία, σε μία κίνηση που έκανε το γύρω των διεθνών μέσων ενημέρωσης ωστόσο στη συνέχεια συνελήφθη από την αστυνομία. Ένα μήνα αργότερα, στη Θεσσαλονίκη σε συγκέντρωση της Επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη, την ώρα που ο Λαμπράκης κατευθύνεται προς τα γραφεία, παρακρατικοί ακροδεξιοί, ασφαλίτες και αστυνόμοι είχαν καταλάβει γύρω πεζοδρόμια και προπηλάκιζαν όποιον τολμούσε να πλησιάσει. Με το τέλος της συγκέντρωσης, ο Λαμπράκης δέχεται δολοφονική επίθεση από τους ακροδεξιούς Σπύρο Γκοτζαμάνη και Μανώλη Εμμανουηλίδη, που οδηγούσαν τρίκυκλο το οποίο πέρασε δίπλα από τον Λαμπράκη με μεγάλη ταχύτητα. Ο Λαμπράκης χτυπήθηκε, έπεσε στο έδαφος αιμόφυρτος και οι δύο άντρες απομακρύνθηκαν, χωρίς να τους σταματήσει κανείς απ’ τους παρευρισκόμενους αστυνομικούς. Ο μόνος που έδρασε ήταν ο Μανώλης Χατζηαποστόλου, γνωστός με το όνομα «τίγρης», ο οποίος Πήδηξε πάνω στο τρίκυκλο και για το επόμενο χιλιόμετρο πάλεψε με τους δύο φονιάδες και κατάφερε να τους ακινητοποιήσει με τη βοήθεια τελικά ενός τροχονόμου, που δεν γνώριζε τη σκευωρία και έκανε το καθήκον του. Ο Λαμπράκης βαριά τραυματισμένος μεταφέρεται στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ η κατάσταση του όμως ήταν μη αναστρέψιμη.

Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του πλήθος κόσμου μαζευόταν έξω από το ΑΧΕΠΑ. Τελικά, πέθανε στις 27 Μαΐου 1963. Η ιατροδικαστική έκθεση ανέφερε ότι είχε δεχτεί ισχυρό χτύπημα στο κεφάλι από μεταλλικό αντικείμενο. Ο θάνατος του προκάλεσε οργή στον ελληνικό λαό. Διαδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα, τον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη πριν την κηδεία. Η σορός του Λαμπράκη μεταφέρθηκε στο Ναό του Αγίου Ελευθερίου και εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα. Το απόγευμα της 28ης Μαΐου μια τεράστια λαοθάλασσα συνόδεψε τον Λαμπράκη στην τελευταία του κατοικία, ενώ άνθρωποι του κρατούσαν τα τρόπαια που είχε κατακτήσει ως αθλητής. Πάνω από 500.000 λαού συγκεντρώθηκε στο Α” Νεκροταφείο για να τον αποχαιρετήσει ενώ η συγκέντρωση μετατράπηκε σε μαζική διαδήλωση καταδίκης της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Παλατιού. Η δολοφονία του Λαμπράκη προκάλεσε μεγάλη πολιτική κρίση, διεθνή κατακραυγή ενώ ο Κωνσταντίνος Καραμανλής εγκατέλειψε την πρωθυπουργία και την πολιτική τον Ιούνιο του 1963 και έφυγε για το Παρίσι.

Χιλιάδες νέοι ίδρυσαν την πολιτική οργάνωση «Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη», που διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στη ριζοσπαστικοποίηση της νεολαίας και στο φοιτητικό και προοδευτικό κίνημα της δεκαετίας του ’60. Πρώτος γραμματέας της οργάνωσης ανέλαβε ο Μίκης Θεοδωράκης. Στη δίκη που κράτησε 67 ημέρες, μέσω των ατράνταχτων στοιχείων που παρουσιάστηκαν, αποκαλύφθηκε ο ρόλος του παρακράτους στην Ελλάδα, αλλά και η προκλητική έως συνένοχη »αδιαφορία» για τα ενοχοποιητικά στοιχεία από τους ενόρκους.

Ο Σπύρος Γκοτζαμάνης καταδικάστηκε σε 11 χρόνια κάθειρξη για θανατηφόρες σωματικές βλάβες σε βάρος του Λαμπράκη και διατάραξη της κοινής ειρήνης. Ο Εμμανουηλίδης καταδικάστηκε σε 8 χρόνια, αλλά έκλαιγε με λυγμούς όταν του το ανακοίνωσαν. Και στους δύο αναγνωρίστηκε το ελαφρυντικό του “προτέρου έντιμου βίου” και ότι δεν “ενήργησαν από ταπεινά αίτια”. Οι δύο ακροδεξιοί παρακρατικοί, αμνηστεύτηκαν και αφέθηκαν ελεύθεροι από τη δικτατορία των Συνταγματαρχών. Οι συνήγοροι πολιτικής αγωγής συνελήφθησαν και εξορίστηκαν ενώ ο ανακριτής Χρήστος Σαρτζετάκης φυλακίστηκε. Η προσφορά και οι αγώνες του Γρηγόρη Λαμπράκη θα μείνουν για πάντα χαραγμένοι στη μνήμη του λαού. Μία μνήμη που ορισμένοι σύγχρονοι αχυράνθρωποι της πολιτικής ελίτ θέλουν να ρίξουν στη λήθη και υποστηρίζουν ότι άνθρωποι σαν τον Λαμπράκη διχάζουν. Όχι »κύριοι». Οι Λαμπράκηδες ενώνουν έναν λαό. Εσείς τον διχάζετε.